Πρωτοπόροι Καριτσιώτες στην Αμερική: Οικογένεια Γιάννη Τσεμπελή από την Καρίτσα και Ευγενίας Χείλαρη από το Λεωνίδιο

Η μετανάστευση των Καριτσιωτών γενικά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αδιάκοπης Οδύσσειας ολόκληρου του Ελληνισμού από τα χρόνια του Ομήρου.

Η μεγαλύτερη ωστόσο φυγή εκατοντάδων Καριτσιωτών αναζητώντας καλύτερη τύχη αλλού έλαβε χώρα στα τέλη του προπερασμένου αιώνα, από το 1885 και μετά, με προορισμό την Αμερική.

Τα τελευταία 15 χρόνια, συγκεκριμένα από το 2002, οι ιστορίες πολλών από αυτών των πρωτοπόρων οικογενειών έχουν καταγραφεί στην ιστοσελίδα των «Οικογενειακών Δέντρων του Νότιου Πάρνωνα».

Μία από αυτές τις οικογένειες είναι του Γιάννη Γεωρ. Τσεμπελή (1886-1985) από την Καρίτσα και της Ευγενίας Χείλαρη (1889-1970) από το Λεωνίδιο.

Σχετικά με τον Γιάννη Γεωρ. Τσεμπελή,  (John Sempeles στις ΗΠΑ)

Όσον αφορά τον Γιάννη, η ερευνητική ομάδα των οικογενειακών δέντρων, με συντονιστή τον Στέλιο Χαγιά, έχει συγκεντρώσει τα ακόλουθα στοιχεία:

Το Μητρώο Αρρένων της Καρίτσας δείχνει ότι γεννήθηκε το 1886. Η Απογραφή των ΗΠΑ το 1930 δείχνει ότι αυτός, τότε 43 ετών, και η οικογένειά του ζούσαν στο δικό τους σπίτι, διπλοκατοικία, αξίας δέκα χιλιάδων δολαρίων, στο 2140 Derry Street, στο Χάρισμπεργκ στην επαρχία Ντόφιν Πενσυλβανίας. Είναι ενδιαφέρον ότι για κάποιο λόγο το σπίτι δεν ήταν γραμμένο στο όνομά του αλλά στον 13χρονο γιο του, τον Τζωρτζ.

Σύμφωνα με την απογραφή, ο Γιάννης ήταν εγγράμματος, πολιτογραφημένος πολίτης των ΗΠΑ, και είχε μεταναστεύσει, ηλικίας 18 ετών, το 1904. Δώδεκα χρόνια αργότερα, σε ηλικία 30 ετών, στις 21 Γενάρη 2017, παντρεύτηκε την Ευγενία Χείλαρη, νεοφερμένη μετανάστρια από το Λεωνίδιο της Κυνουρίας. Ήταν ο ιδιοκτήτης και διαχειριστής του ζαχαροπλαστείου «The Sunset Confectionary» στο Market Square, το οποίο αναφέρεται στο Οδηγό του Χάρισμπεργκ το 1930 να διαχειρίζεται από κοινού με τον Μιχάλη Τσεμπελή (στις ΗΠΑ γνωστός ως Michael Rolles), μακρινό του συγγενή από το Γεράκι. Η απογραφή καταγράφει επίσης ότι συγκάτοικοι του Γιάννη ήταν η σύζυγός του η Ευγενία, ηλικίας 40, οι γιοι τους Τζωρτζ, 12, και Τζέημς, 9, καθώς και ο κουνιάδος του Μανόλης Χείλαρης, ηλικίας 28 ετών, ο οποίος αναφέρεται κι αυτός ως ιδιοκτήτης ζαχαροπλαστείου. Στον ίδιο δρόμο με το Γιάννη, δηλαδή στο Derry Street, έμεναν οι αδελφοί Κωνσταντίνος Τσεμπελής  (στις ΗΠΑ γνωστός ως Joe Rolles) και Μιχάλης Τσεμπελής (στις ΗΠΑ γνωστός ως Michael Rolles).

Σε ταξίδι του στην Ελλάδα το 1940 - 41 ο Γιάννης βάφτισε τον ανιψιό του στην Καρίτσα, στον οποίο έδωσε και το όνομά του.

Με την επιστροφή του στις ΗΠΑ, ο  Γιάννης εγγράφηκε για την επιστράτευση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στις 27 Απριλίου 1942 δίνοντας ημερομηνία γεννήσεως ως 26 Ιανουαρίου του 1889, δηλαδή τρία χρόνια νεότερος από ό, τι δείχνει το Μητρώο Αρρένων της Καρίτσας. Δήλωσε επίσης πιο κοντινό συγγενή στο Χάρισμπεργκ τον μικρότερό του αδερφό, τον Τριαντάφυλλο Τσεμπελή  (στις ΗΠΑ γνωστός ως Ross Tsempeles) ο οποίος ζούσε μαζί τους. Στη δήλωση ο Γιάννης περιγράφεται ως αυτοαπασχολούμενος (στο δικό του σπίτι), 5 πόδια 5 ίντσες ψηλός, βάρους 63 κιλά, με καστανά μάτια και μαύρα μαλλιά.

Στις 20 Μαΐου 1946, και πάλι για άγνωστους λόγους, τα αρχεία δείχνουν το σπίτι στο Derry Street μεταφέρεται από τον Τζωρτζ στους γονείς του, τον Γιάννη και την Ευγενία, και μετά το θάνατο της Ευγενίας, στις 26 Ιανουαρίου 1970, ο Γιάννης  το μετέφερε στο γιο και τη νύφη του, Τζέημς και Έλεν Τσεμπελή.

Σχετικά με την Ευγενία Χείλαρη
Η Ευγενία γεννήθηκε στο Λεωνίδιο Κυνουρίας το 1889. Η Απογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών του 1930 την δείχνει εγγράμματη και πολιτογραφημένη  πολίτη των ΗΠΑ που είχε μεταναστεύσει με τον αδελφό της τον Μανόλη το 1916, όταν και παντρεύτηκε τον Γιάννη Τσεμπελή. Επέστρεψε στην Ελλάδα αρκετές φορές. Κατά τη διάρκεια μιας από τις επισκέψεις της, βάφτισε στην Καρίτσα στις 18 Ιουλίου 1934 τον ανιψιό της Βαγγέλη Παντέλη Τσεμπελή. Τα αρχεία δείχνουν επίσης από άλλο της ταξίδι να επιστρέφει στις ΗΠΑ την 1η Ιουνίου 1942 με το πλοίο Drotting Holm, αφού μπαρκάρισε από τη Λισαβόνα στην Πορτογαλία στις 22 Μαΐου 1942. Στις 2 του Νοέμβρη 1955, η Ευγενία, 66 χρονών, και ο σύζυγός της, ο Γιάννης, 69, επιστρέφουν από την Ελλάδα, με το πλοίο «Ολύμπια». Για ένα διάστημα η Ευγενία είχε επίσης επιστρέψει στην Ελλάδα με τους δύο της γιους και έμειναν μερικά χρόνια στην Αθήνα. Μάλιστα τα παιδιά πήγαν και σε ελληνικό σχολείο, το Αμερικανικό Κολλέγιο, στην Αθήνα.

Επαφές του Γιάννη Γαβριήλ με την οικογένεια

Κατά την πάροδο των χρόνων, ο Γιάννης Γαβριήλ, απόγονος Καριτσιωτών που γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στην Αθήνα, είχε μια σειρά επαφών με την οικογένεια. Παρακάτω αφηγείται μερικές από τις συναντήσεις.

Τζωρτζ Τσεμπελής

Όταν είχα πάει το 1980 για πρώτη φορά στην Αμερική για 15 ημέρες, ένα ταξίδι με τη δουλειά μου για εκπαίδευση βόρεια της Νέας Υόρκης, το σαββατοκύριακο που μεσολαβούσε και ήταν ελεύθερο αποφάσισα να επισκεφθώ τον μπάρμπα Γιάννη Τσεμπελή που ζούσε στο Χάρισμπεργκ της Πενσυλβανίας. Τον πήρα τηλέφωνο και του είπα ότι είμαι ο Γιάννης του Βασίλη, ότι είμαι στη Νέα Υόρκη και θέλω να πάω να τον δω. Μου είπε εντάξει και του εξήγησα πότε φτάνω με το τραίνο για να με περιμένει στο σταθμό. Την ημέρα που ταξίδεψα μετά από τέσσερις ώρες διαδρομή και αφού άλλαξα τραίνο στη Φιλαδέλφεια έφτασα στο σταθμό του Χάρισμπεργκ. Εκεί με περίμενε ο θείος με τη νύφη του την Έλεν. Πήγαμε στο σπίτι και μετά από λίγο συναντήθηκα με τον γιο του θείου τον Τζίμη, ξάδελφο του πατέρα μου. Εγώ δεν τον είχα ξαναδεί ποτέ, του εξήγησα ποιος είμαι, μιλούσε πολύ καλά τα ελληνικά, και αμέσως μου είπε:  «Ο πατέρας μου δεν έχει καταλάβει ακριβώς ποιος είσαι, νομίζει ότι είσαι ο Γιάννης της Βασίλως, της ανιψιάς του από τη Βιρτζίνια». Τότε κατάλαβα ότι ο θείος παρ’ όλο που του είπα ότι είμαι από την Ελλάδα δεν φαντάστηκε κάτι τέτοιο ή δεν κατάλαβε και υπέθεσε ότι είμαι ο Γιάννης της Βασίλως. Εγώ του είχα πει ότι είμαι ο Γιάννης του Βασίλη. Έτσι εξηγήσαμε στο θείο ποιος είμαι και όλοι ήμασταν εντάξει μετά από αυτό.

Εκεί συνέπεσε να γνωρίσω και τον άλλο ξάδελφο του πατέρα μου, τον Τζίμη, γιο της θείας της Όλγας, αδελφής του μπάρμπα Γιάννη, ο οποίος ήταν αδελφός του Τζωρτζ Τσεμπελή που ζει σήμερα στη Βιρτζίνια. Το βράδυ φάγαμε στο εστιατόριο του Τζίμη.

Όλη αυτή η ιστορία γράφεται για να δείξω ότι ενώ είχα τότε μια σπάνια ευκαιρία να ρωτήσω και να μάθω από τον θείο Γιάννη, αλλά και τον Τζίμη από τη Βιρτζίνια, πολλά πράγματα τα οποία αναζητώ σήμερα. Όμως τότε δεν περίμενα ότι αργότερα θα με ενδιέφεραν όλα αυτά που με μεγάλη δυσκολία σήμερα αναζητώ και που ίσως δεν θα τα βρω ποτέ.

Σχετικά με τη θεία Ευγενία, τη γυναίκα του θείου Γιάννη, δεν γνωρίζω πολλά. Από πληροφορίες που έχω από τη θεία την Κατίνα, αδελφή του πατέρα μου, από τον μπάρμπα μου το Γιώργη Τσεμπελή, αλλά και από τα στοιχεία που έχει βρει ο Στέλιος ο Χαγιάς, είναι οι εξής:

Τζίμης Τσεμπελής

Η θεία Ευγενία ήταν από το Λεωνίδιο Κυνουρίας. Είχε έναν αδελφό Μανόλη από τις πληροφορίες που έδωσε ο Στέλιος από τα επιβατολόγια των πλοίων. Ο Μανόλης ταξίδεψε μαζί της όταν πήγε για πρώτη φορά στην Αμερική. Είχε επίσης τρεις αδελφές με άγνωστα ονόματα. Οι δύο παντρεύτηκαν στην Αθήνα. Η μία παντρεύτηκε κάποιον Βουδούρη και η άλλη κάποιον Παπαγεωργίου. Τα παιδιά του Παπαγεωργίου είχαν τον κινηματογράφο «Ορφέα» στην οδό Πανεπιστημίου, τον ένα από τα παιδιά τον έλεγαν Αντρέα τον οποίο πριν από πολλά χρόνια είχα συναντήσει και αυτό ήταν τουλάχιστον πριν από 35 χρόνια. Η άλλη αδελφή παντρεύτηκε στο Λεωνίδιο και πήρε κάποιον Τσουμάκη. Ο γιος του Τσουμάκη ήταν οδοντίατρος στο Λεωνίδιο. Δεν γνωρίζω αν είχε άλλα αδέλφια ή αδελφές η θεία Ευγενία.

Τα παιδιά του μπάρμπα Γιάννη και της θείας Ευγενίας τα γνώρισα όταν πήγα τότε στην Αμερική, αλλά και στο δεύτερο ταξίδι που ξαναπήγα στον θείο το 1984 μαζί με τη σύζυγό μου, τον πατέρα μου και την αδελφή του την θεία την Κατίνα. Ο Τζίμης είχε το εστιατόριο «Ζορμπάς», ήταν ο μετρ του εστιατορίου, ωραίος τύπος με πολύ χιούμορ. Με τον τρόπο του και το χιούμορ του ήταν αγαπητός στους πελάτες. Μου έκανε μάλιστα και ένα δώρο τότε, ένα ζουμ φακό της φωτογραφικής μου μηχανής Cannon 70-210. Δειπνήσαμε στο Ζορμπά όλοι μαζί το 1984. Επίσης θυμάμαι την πρώτη φορά που πήγα στη Αμερική, μου έλεγε ότι όταν πας στην Ελλάδα πες τους ότι εμείς εδώ δουλεύουμε πολύ, πολλές ώρες. Και πραγματικά έφευγε από το σπίτι το πρωί κατά τις 10 η ώρα και γύριζε το βράδυ περίπου στις 12 και αυτό κάθε μέρα. Ο Τζίμης πέθανε από την επάρατο νόσο.

Ο Τζωρτζ στο ταξίδι που πήγαμε όλοι μαζί μας έκανε τραπέζι στο σπίτι του, η γυναίκα του η Κόνστανς ήτανε άνθρωπος της εκκλησίας. Όταν ετοίμασε το φαγητό στο τραπέζι σταθήκαμε όλοι όρθιοι, κάναμε προσευχή και μετά καθίσαμε για φαγητό. Αργότερα στο σαλόνι ο γιος του ο Τζον μας έπαιξε πιάνο. Τον άλλο γιο του Τζωρτζ ποτέ δεν τον είδα, δεν ήταν τότε εκεί στο σπίτι, αλλά ούτε και άλλη μια φορά όταν τους είχα δει στην Ελλάδα. Τότε πάλι ο Τζωρτζ ήταν μαζί με τον γιο του τον Τζον. Το χαρακτηριστικό για τον Τζωρτζ είναι ότι δεν εργαζόταν τότε, πρέπει να είχε και κάποιο πρόβλημα με την καρδιά του από ότι άκουσα, αλλά αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι τις ελεύθερες ώρες του κεντούσε όπως οι γυναίκες, είχε ένα τελάρο στρογγυλό με το πανί πιασμένο στο τελάρο, την βελόνα, την κλωστή κλπ. Πέθανε αργότερα από την καρδιά του από ότι έμαθα.

Το ζαχαροπλαστείο των Τσεμπελαίων στο Χάρισμπεργκ

Στο Χάρισμπεργκ, εκεί που έμενε ο θείος Γιάννης, 2140 Derry St, είχαν αρχίσει και αγοράζανε τα σπίτια οι μαύροι. Ο Τζωρτζ είχε σπίτι απέναντι από το ποτάμι σε μία ωραία περιοχή. Ο Τζίμης ο οποίος έμενε μαζί με τον πατέρα του, στο ίδιο οίκημα το οποίο ήταν μοιρασμένο στα δύο, μου είχε πει τότε ότι όταν φύγει ο πατέρας μου θα μετακομίσω και εγώ σε άλλη καλύτερη περιοχή όπως ο αδελφός μου. Όμως δεν νομίζω να πρόλαβε γιατί πέθανε και αυτός γρήγορα.

Τον μπάρμπα Γιάννη τον θυμάμαι που είχε επισκεφτεί την Ελλάδα 3-4 φορές. Όταν ερχότανε πάντα μαζί με την θεία Ευγενία, μαζευόμασταν όλη η οικογένεια της γιαγιάς μου της Μαριγώς στο σπίτι του θείου Αχιλλέα, αδελφού του πατέρα μου, το οποίο προσφερότανε για τέτοια συνάντηση λόγω άπλετου χώρου αλλά και εξοχής. Αυτές οι συγκεντρώσεις σε κάθε επίσκεψη του θείου ήταν σαν μια γιορτή. Σε μία από αυτές τις επισκέψεις ήταν που είχε έρθει και ο γιος του θείου ο Τζωρτζ με τον γιο του τον Τζον. Θυμάμαι ότι προσπαθούσαμε με τα πολύ λίγα Αγγλικά που ξέραμε τότε να συνεννοηθούμε μαζί του. Έχω σαν ανάμνηση από τον θείο Γιάννη ένα αργυρό νόμισμα του ½ δολαρίου το οποίο είχε δώσει στον πατέρα μου σε ένα από τα ταξίδια του στην Ελλάδα. Το ίδιο είχε κάνει και στα υπόλοιπα αδέλφια του πατέρα μου.

Όπως είπα πιο πάνω τα παιδιά του θείου, ο Τζίμης και ο Τζωρτζ, γνωρίζανε πολύ καλά Ελληνικά. Δεν καταλάβαινες ότι είχανε γεννηθεί στην Αμερική. Αυτό οφείλεται στο ότι είχανε ζήσει στην Ελλάδα μερικά χρόνια, στην Αθήνα όπου πήγαιναν και σχολείο, στο αμερικάνικο κολέγιο γνωρίζω ότι πήγαινε ο Τζίμης. Κατά μία πληροφορία ο θείος είχε χάσει χρήματα τότε στη Αμερική με το κραχ του 1929 και αποφάσισε να κάνει αγορά στην Ελλάδα για να εξασφαλίσει κάποια από τα χρήματά του. Έτσι αγόρασε ένα σπίτι στη οδό Πατησίων στην Αθήνα, κοντά στον Άγιο Λουκά, και μάλιστα το νοίκιασε. Στην περιοχή αυτή έμεναν και οι δύο αδελφές της θείας Ευγενίας οι οποίες ήταν μάλιστα πολύ καλά αποκαταστημένες. Κατά άλλη πληροφορία η θεία τότε έφερε τα παιδιά της στην Ελλάδα για να μάθουν την ελληνική γλώσσα και φρόντισε να νοικιάσει σπίτι κοντά στις αδελφές της μένοντας  κάποια χρόνια εκεί. Όπως και να είναι τα πράγματα έμειναν κάποια χρόνια στην Ελλάδα. Τότε βάφτισαν στο χωριό και τον Βαγγέλη Τσεμπελή τον αδελφό του μπάρμπα μου του Γιώργη. Μετά από πολλά χρόνια όταν αποφάσισαν ότι δεν θα ξαναγύριζαν μόνιμα πια στην Ελλάδα το σπίτι που αγόρασαν το πούλησαν.  

Για να βρεθούν περισσότερα στοιχεία για τα αδέλφια της θείας Ευγενίας, αν και τώρα πλέον είναι πολύ αργά, μία πιθανότητα υπάρχει, να μπορέσουμε στο Λεωνίδιο να βρούμε τον οδοντίατρο Τσουμάκη αν ζει ή τους απογόνους του, έτσι ώστε αν γνωρίζουν κάτι να το πουν και σε μας και έτσι να μπορέσουμε να συμπληρώσουμε τα στοιχεία που λείπουν. 

Οι σχετικές καταχωρήσεις του Γιάννη Τσεμπελή και της Ευγενίας Χείλαρη μπορούν να ανευρεθούν στις ακόλουθες αναφορές στην ιστοσελίδα των  Οικογενειακών Δέντρων του Νότιου Πάρνωνα.

Tsempelis, Ioannis (Giannis) Georgiou Ioanni, (John Sempeles - US)

Cheilaris, Evgenia

Για πλήρη κατάλογο των Καριτσιωτών μεταναστών στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 1885 - 1974, βλέπε:
Καριτσιώτες Μετανάστες στην Αμερική