Η Ιστορία της Καλλιθέας

της Βακό Αθανασοπούλου

Αναδημοσιεύεται από το ιστολόγιο του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Καλλιθέας (Ζαραφώνα Λακωνίας)

Η Καλλιθέα-Ζαραφώνα Λακωνίας σύμφωνα με την τελευταία χωροθέτηση είναι Τοπική Κοινότητα, ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Γερονθρών και ευρύτερα στο Δήμο Ευρώτα με πρωτεύουσα τη Σκάλα. 

Το παλαιότερο όνομά της ήταν Ζαραφόνα. Με αυτό το όνομα αναφέρεται στο επίτομο λεξικό του Ελευθερουδάκη καθώς και στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Π. Δανδράκη, 1928 σ. 914, ''Έδρα Κοινότητας, Επαρχία Λακεδαίμονος''.

Από έρευνες στο υποθηκοφυλάκειο της Γκοριτσάς βρέθηκαν συμβόλαια που αναφέρουν το χωριό Καλλιθέα άλλοτε με τη γραφή Ζαραφόνα και άλλοτε Ζαραφών. Αυτή δε η ονομασία συμφωνεί με χρυσόβουλο του 1301 μ.χ, στο οποίο αναφέρονται η Μονή του Τιμίου Προδρόμου του Σαραφώνος μετά των υπ' αυτήν, παροίκων και λοιπών δικαίων. 

Η Καλλιθέα  είναι ένα ημιορεινό χωριό στους πρόποδες του Πάρνωνα, αρκετά γραφικό με υψόμετρο 750 μ. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Απέχει 45 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού Λακωνίας, τη Σπάρτη.

 Υπάρχει και η άποψη ότι το όνομα Ζαραφώνα είναι Σλάβικης προέλευσης και Σλάβικα ονόματα είχαν και γειτονικά χωριά της Καλλιθέας, όπως οι Άγ. Ανάργυροι που ονομαζόταν Ζούπενα. Είναι γνωστό άλλωστε ότι Σλάβικα φύλα εγκατάσταθηκαν περί τον Ταΰγετο, στα όρια Μεσσηνίας και Λακωνίας και σύμφωνα με τον Λέοντα Χαμάρετο "Εξερίτες και Μελλιγούς, απόγονους των Σλάβων βρίσκουμε στη Λακωνία και Γορτυνία από τον 8ο και 9ο αιώνα".

Η Καλλιθέα όμως έχει μια ξεχωριστή θέση - που δεν έχει ίσως προβληθεί - γιατί διαθέτει τρία αξιόλογα μνημεία: την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, το σπηλαιώδη ναό του Αγ. Ιωάννου και τον Πύργο.

Η εκκλησία

Όπως ακριβώς σώζεται σήμερα η εκκλησία είναι μια τρίκλιτη βασιλική (14,50 χ 9,20μ) που καταλήγει στα ανατολικά σε μια πελώρια κυκλοτερή αψίδα, το ιερό, ενώ στα δυτικά στο νάρθηκα. Στα βόρεια υπάρχει ένα μεταγενέστερο παρεκκλήσι προσκολλημένο στον κυρίως ναό.

Η κοίμησης της Παναγίας, απ' ότι άφησε ανέπαφο ο χρόνος και οι συστηματικές ή μη επιδιορθώσεις, είναι χτισμένη από πέτρες λαξευμένες με το χέρι και από τούβλα συνενωμένα μεταξύ τους με αμμοκονίαμα. Ένα προσεκτικό κοίταγμα πιστοποιεί ότι υπάρχουν διαφορές στην τοιχοποιία, ενώ ο κυρίως ναός παρουσιάζει πιο φροντισμένη κατασκευή σε σχέση με το νάρθηκα και την αψίδα του ιερού.  

Η εκκλησία της Κοίμησης της Παναγίας παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά το 1927 στην Επετηρίδα της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών από τον Καθηγητή Αναστάσιο Ορλάνδο μαζί με δυο άλλες εκκλησίες της Λακωνίας, την Κοίμηση της Θεοτόκου του χωριού Απιδιάς και την Άγ. Γεώργιο του Γερακίου. Ο Καθηγητής Ορλάνδος κατά κάποιο τρόπο "ένωσε" αυτά τα τρία μνημεία γιατί βρήκε κοινά χαρακτηριστικά ως προς την αρχιτεκτονική τα οποία τον οδήγησαν να ονομάσει τις τρεις αυτές εκκλησίες "ανατολικίζουσες βασιλικές της Λακωνίας" γιατί παρόμοια στοιχεία ως προς την αρχιτεκτονική υπάρχουν σε ορισμένες βασιλικές της Μικράς Ασίας και αυτή του τη θέση τη στήριξε κυρίως στο ναό της Ζαραφόνας γιατί αυτός διατηρείται καλύτερα σχετικά με τους άλλους δυο.

Το 1987, όμως, ο D. Hayee, Strasburg στο Περιοδικό Byzantinishe Zeitschrift έδωσε καινούργια στοιχεία για την εκκλησία της Καλλιθέας σχετικά με το χρόνο κατασκευής και την αρχιτεκτονική. Η μελέτη του D. Hayee είναι πολύ εμπεριστατωμένη ως προς την αρχιτεκτονική και την χρονολόγηση και δεν καταπιάνεται καθόλου με την ιστόρηση. Ο Hayee λοιπόν διακρίνει διαφορετικές φάσεις ως προς την κατασκευή του ναού, οι οποίες μπορούν να καθοριστούν ως εξής:

1. Παλαιοχριστιανική εποχή: κατασκευή μιας βασιλικής με τρεις νάρθηκες και μια μεγάλη αψίδα. Αυτό το μνημείο καταστράφηκε μερικώς πριν το Χ αιώνα.
2. Χ αιώνας: Κατασκευή στην ανατολική πλευρά της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, μιας βυζαντινής βασιλικής με τρεις νάρθηκες μαζί με ένα προθάλαμο στεγασμένων σε τριγωνικό στήριγμα σκεπής. Η παλαιοχριστιανική αψίδα διατηρήθηκε στο νέο οικοδόμημα. Κατά τη διάρκεια των επόμενων αιώνων ο προθάλαμος (πρόναος) και οι πλάγιοι νάρθηκες εγκαταλείφθηκαν και τα ανοίγματα επικοινωνίας με τον κεντρικό νάρθηκα (ναό) καλύφθηκαν.
3. XIV αιώνα: Κατασκευή τωρινού πρόναου.
4. Μεταβυζαντινή περίοδος: Κατασκευή στο εσωτερικό βυζαντινού νάρθηκα και των τριών θολωτών ναρθήκων. 

Το μνημείο λοιπόν που βλέπουμε σήμερα αποτελείται από 1) μια παλαιοχριστιανική αψίδα, 2) από ένα ναό που περιλαμβάνει από τη μια πλευρά τους τοίχους του κεντρικού νάρθηκα μιας βυζαντινής βασιλικής του Χ αιώνα και από την άλλη πλευρά, τις κολώνες και τις καμάρες τις μεταβυζαντινές και 3) ένα πρόναο (προθάλαμο) αναμφίβολα του XIV αιώνα. 

Ο Ναός είναι όλος ιστορημένος (αγιογραφημένος). Ως είναι οι αγιογραφίες μάλλον τοποθετούνται στον XIV αιώνα και παρόλο ότι έχουν υποστεί φθορές εξαιτίας του χρόνου και της απροσεξίας των πιστών είναι πολύ αξιόλογες και ίσως θα έπρεπε να ερευνηθούν διεξοδικώς. Αναφέρεται από τους κατοίκους (χωρίς να είναι τεκμηριωμένο) ότι ο ναός λειτούργησε και ως μονή και ακόμη ότι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε μέσα στο ναό κρυφό σχολειό. Συνήθως ο μύθος και ο χρόνος περιβάλλει, ωραιοποιεί ή ασχημίζει τα μνημεία.

Ο Σπηλαιώδης ναός του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου

Στην περιφέρεια του χωριού Ζαραφώνα και δεξιά του δρόμου προς Αγριάνους ανηφορικό μονοπάτι οδηγεί στο σπηλαιώδη ναό του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου. Προφανώς αρχικά ήταν σπήλαιο διαστάσεων 5,45 χ 8,50 μ και ήταν ασκητήριο, το οποίο έχει μεταβληθεί σε ναό. Δεν ήταν το μόνο. Πολλά ασκητήρια στη Λακωνία, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας - τα οποία και μαρτυρούν την ακμή του ερημικού βίου - μεταβλήθηκαν περί τον 13ο αιώνα σε σπηλαιώδεις ναούς και στην πλειονότητα είναι αφιερωμένα στον Πρόδρομο - αυστηρό ασκητή -. Ίσως στη Λακωνία η ύπαρξη πολλών ασκητηρίων και μετέπειτα σε μετατροπή τους σε σπηλαιώδεις ναούς να οφείλεται και στο "Νίκωνα τον Μετανοείτε" (πολιούχο της Σπάρτης, ο οποίος μόνασε και εκοιμήθη στη Σπάρτη).

Στους τοίχους των σπηλαιωδών ναών εικονίζονται συνηθέστερα ολόσωμοι Άγιοι. Αρκετά σπήλαια έχουν διάκοσμο καλής τέχνης όπως στη Ζαραφώνα, στο Μυριάλη Ταϋγέτου, στα Πικουλιάνικα, στο Παρόρι αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

Οι τοιχογραφίες στον Αϊ-Γιαννάκη είναι έργο με αξιώσεις και ανάγονται- όπως έχει φανεί από συγκρίσεις με παρόμοιους ναούς- στην πρώτη εικοσαετία τους 14ου αιώνα.

Πύργος 

Πρόκειται για εντυπωσιακό και αξιόλογο δείγμα της μεσαιωνικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής που διατηρείται σε καλή κατάσταση και δεσπόζει στην ευρύτερη περιοχή μέσα σε ένα εύφορο πεδίο με καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκοτόπους. Η θέση του είναι κομβική καθώς ελέγχει το πέρασμα από το οροπέδιο του Γερακίου στην Τσακωνιά, ενώ παράλληλα έχει άμεση οπτική επαφή με το Γεράκι, τον Βρονταμά, την πεδιάδα του Έλους και τον μυχό του Λακωνικού κόλπου.Το σχήμα του είναι σχεδόν τραπέζιο και δείχνει ότι οι οχυρώσεις έχουν προσαρμοστεί στο εδαφικό ανάγλυφο μετά από μελετημένο σχεδιασμό. Ο οχυρωματικός περίβολος αποτελείται από πέντε τμήματα κατακόρυφων και σχεδόν ευθύγραμμων τειχών που συνδέονται με πύργους, τρεις στη δυτική πλευρά και δύο στην ανατολική, ορίζοντας μια έκταση περίπου 745 τμ.

Όσον αφορά στη χρονολόγηση του οχυρού, οι A. Bon και K. Andrews υποστήριξαν ότι δεν είναι φραγκικό και ότι ανάγεται με βεβαιότητα στην περίοδο μετά την ανακατάληψη της Λακωνίας από τους βυζαντινούς αποδίδοντάς το προφανώς σε μια ενιαία οικοδομική φάση. Η πρόσφατη έρευνα οδήγησε στη διάκριση τουλάχιστον δύο οικοδομικών φάσεων, ενώ παράλληλα απέδωσε επιγραφική μαρτυρία καθοριστική για τη χρονολόγηση του οχυρού στις αρχές του 15ου αιώνα. Στη δυτική εξωτερική πλευρά του πύργου εντοπίστηκε εγχάρακτο σταυροειδές συμπίλημα "Θ Δ Π" επάνω σε πωρόλιθο, το οποίο δείχνει ότι η κατασκευή του οχυρού συνδέεται με την προσπάθεια του δεσπότη Θεοδώρου Β΄ Παλαιολόγου (1407–1448) για ενίσχυση των οχυρώσεων του Δεσποτάτου μπροστά στην οθωμανική απειλή.

Βιβλιογραφία:

1. La Dormition-de-la Vierge de Zaraphona (Laconie) des Elements nouveaux από D. Hayez/stasbourg στο περιοδικό Byzantinische Zeitschrift -1987, σελ 360-367.
2. Α.Κ. Ορλάνδος: Ανατολίζουσαι Βασιλικαί Λακωνίας, Επ. Ετ. Βυζ. Σπουδών 4, 1927, σελ. 342-351.
3. Ευφρόσυνον αφιέρωμα στο Μανόλη Χατζηδάκη 1991, vc. 34.5 VI σελ. 136-139 από Ν. Δρανδάκη.
4. Ιστορία του Γερακίου, από Τάσο Αθ. Γριτσόπουλο, Αθήνα 1982
5. Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στην Πελοπόννησο (5ος-15ος αιώνας), Νέα ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία για το οχυρό της Ζαραφώνας, σελ 62-63 Νεκτάριος Ι. Σκάγκος.

Πίνακες του Αντώνη Μαλαβάζου: Χρώματα της Ζωής Αρ. 87

Ο Αντώνης Μαλαβάζος είναι καριτσιώτικης καταγωγής ζωγράφος, μόνιμος κάτοικος στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας.

Κάθε μήνα επιλέγουμε ένα από τα έργα του ταλαντούχου συγχωριανού για ειδική παρουσίαση στα Καριτσιώτικα Νέα.

Οι πίνακες του Αντώνη προωθούνται υπό τη καλλιτεχνική του φίρμα Adoni Art By Tony.

Για πληροφορίες σχετικά με προμήθεια και προσωπικά έργα, επικοινωνήστε μέσω: andonimalavazos@gmail.com

Προηγούμενοι πίνακες από τον Αντώνη

16η εθελοντική αιμοδοσία στο Γεράκι

Την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου 2014 από τις 6:00μμ έως τις 8:00μμ ο Εμποροεπαγγελματικός Σύλλογος Γερακίου σε συνεργασία με το Τμήμα Αιμοδοσίας  του Νοσοκομείου Σπάρτης θα πραγματοποιήσουν στο Ενοριακό Κέντρο Γερακίου την 16η εθελοντική αιμοδοσία για ενίσχυση της Τράπεζας Αίματος Γερακίου.

Παρακαλούμε τους εθελοντές αιμοδότες και τους φίλους της Τράπεζας Αίματος Γερακίου να παραβρεθούν και να μας βοηθήσουν σ΄αυτή μας την προσπάθεια.

Ο υπεύθυνος της Τράπεζας Αίματος Γερακίου 
Χρήστος Μπαλαμπάνος

Μετανάστες που επισκέφθηκαν την Καρίτσα το έτος 2014

«Στο χωριό μωρέ λεβέντες, στο χωριό μου θα γυρίσω!»

Κάθε χρόνο ολοένα και περισσότεροι Καριτσιώτες και απόγονοι που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό επιστρέφουν ένα διάστημα στο προγονικό τους χωριό τόσο για ξεκούραση και αναψυχή καθώς και για να κάνουν μια πνευματική επανασύνδεση με τις ρίζες τους.

 

Φέτος, σαράντα  και πλέον μετανάστες επισκέφθηκαν από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα την Καρίτσα: 31 από την Αυστραλία, 10 από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 2 από τη Γερμανία και 1 από τον Καναδά. Όλοι ήρθαν στο χωριό να χαρούν ένα ποτήρι στο μαγαζί, να αγναντέψουν το Λακωνικό Κόλπο από το αλώνι, να γυρίσουν τα σοκάκια όπως τα φαντάζονταν από τα παιδικά τους χρόνια και να ανάψουν ένα κεράκι στα μνημεία των παππούδων στο νεκροταφείο στον 'Αϊ-Κωνσταντίνο.

Χωρίς εξαίρεση όλοι είναι επίσης ευγνώμονες για την αγάπη, τη φιλοξενία και τη φροντίδα που τους παραχωρήθηκε από τους μόνιμους κατοίκους του χωριού.

 

Εδώ ο Μιχάλης Ρήγας αναγνωρίζει τους ομογενείς που επισκέφθηκαν το χωριό το 2014. Μολονότι συγχωριανοί βρίσκονται σ΄ όλα τα σημεία του κόσμου το σίγουρο είναι ο καθένας κρατάει ένα κομμάτι από την Καρίτσα μαζί του. Ελπίζουμε να ξαναγυρίσουν του χρόνου και για πολλά χρόνια στο μέλλον.

Από Αυστραλία:

Η  Μαρία σύζυγος  Αντωνίου Δημητρίου του Αναστασίου	1
Η  Τούντα Χρυσαφία του Παναγιώτη και ο Κατσάμπης Γεώργιος του Παναγιώτη      (τέλεσαν γάμο)	2
Ο  Αντωνίου Ιωάννης του Ευαγγέλου  με την σύζυγο του Μαίρη	2
Ο  Αντωνίου Παναγιώτης του Αναστασίου	1
Ο  Κατσάμπης Ιωάννης του Γεωργίου με την σύζυγο του Παναγούλα	2
Ο  Κατσάμπης Ιωάννης του Ευαγγέλου με την σύζυγο του Πελαγία και τα παιδιά του      Ευάγγελο και Παναγιώτα	4
Ο  Κατσάμπης Κωνσταντίνος του Δημητρίου με την σύζυγο του Δήμητρα	2
Ο  Κατσάμπης Παναγιώτης του Ιωάννη με τη σύζυγο του Παναγιώτα και τον γιό τους      Ιωάννη	3
Ο  Μαλαβάζος Άγγελος του Στυλιανού	1
Ο  Μαλαβάζος Μιχαήλ του Ιωάννη και ο γιός του Μαλαβάζος Στυλιανός με την σύζυγο του Βίκυ και τα παιδιά τους Μιχάλη, Ανδρέα και Δήμητρα	6
Ο  Ροζακλής Δημήτριος του Διαμαντή	1
Ο  Σταυριανός Ιωάννης του Γεωργίου	1
Ο  Χαγιάς Αθανάσιος του Στυλιανού με την σύζυγο του Ελένη	2
Ο  Χαγιάς Στυλιανός του Αδαμαντίου	1
Τα αδέλφια Δημήτριος και Άγγελος Ροζακλής του Κωνσταντίνου	2
Σ  Υ  Ν  Ο  Λ  Ο	31

Από Αμερική:

Η  Αντωνίου Στέλλα του Ιωάννη και ο σύζυγος της Τούμπλης  Ιωάννης	2
Η  Γεωργοστάθη Αντωνία του Χρήστου με τον σύζυγο της Γκίνη Γεώργιο	2
Η  Γραμματικάκη Ελένη του Γεωργίου	1
Η  Λάμπρου Αδαμαντία του Σπυρίδωνα	1
Ο  Αντωνίου Αναστάσιος του Χρήστου και η σύζυγος του Πέτρου Αδαμαντία	2
Ο  Γραμματικάκης Νικόλαος του Δημητρίου και η σύζυγος του Ελένη	2
Σ  Υ  Ν  Ο  Λ  Ο	10

Από Καναδά:

Ο  Τσεμπελής Νικόλαος του Παντελή

1

Από Γερμανία:

Οι αδελφές Χριστίνα και Μαριάνα Χαγιά του Χρήστου

2

Φωτογραφία του μήνα Σεπτέμβρη 2014: Χαρές στο χωριό

Από το γάμο του Τάσου Κατσάμπη και της Αργυρούλας Κρητικού πριν 40 χρόνια. Για την ιστορία οι νεόνυμφοι λογοδόθηκαν στις 4 Ιουλίου, αρραβωνιαστήκανε στις 18 Αυγούστου και παντρεύτηκαν στις 8 Σεπτεμβρίου 1974. Κουμπάρος ήτανε ο Παναγιώτης Νικ. Τούντας, ο γάμος τελέστηκε στην εκκλησία του χωριού, την Ευαγγελίστρια, ενώ το παραπάνω στιγμιότυπο τραβήχτηκε στο δρόμο προςτο σπίτι του γαμπρού.

Τη φωτογραφία παραχώρησε η Αργυρούλα Κατσάμπη.

Η φωτογραφία έχει επίσης δημοσιευτεί  στις «Φωτογραφίες από την Καρίτσα Λακωνίας» στο Facebook.

Προηγούμενες φωτογραφίες του μήνα.

Ιστορικό

Η Αργυρούλα, η οποία πριν από δέκα χρόνια έχασε τον Τάσο κατά τραγικό τρόπο, τώρα είναι πλέον γιαγιά με τρία χαριτωμένα εγγόνια. Αναπολώντας τα χρόνια εκείνα, διηγείται με μεγάλη περηφάνια και ικανοποίηση ότι ο γάμος της ήταν παραδοσιακός από κάθε άποψη. Λέει το προξενιό γίνηκε στην ύπαιθρο έξω από το χωριό, στη θέση Νταρίβα στις ανεμοδαρμένες πλαγιές της Ράχης Ασφάκα λίγο πιο ψηλά από τον οικισμό. Αν και επρόκειτο να είναι η πιο σημαντική απόφαση της ζωής της, η ίδια δεν πήρε μέρος. Όλα τα κανόνισαν εφτά άνδρες, τρεις από τη δική της πλευρά, άλλοι τρεις από την πλευρά του Τάσου και ένας προξενητής που μεσολαβούσε μεταξύ τους.  Έτσι την Πέμπτη της 4ης Ιουλίου 1974, ενώ αυτή περίμενε στο σπίτι, το προξενιό γίνηκε νωρίς νωρίς το βράδυ κρυφά και μυστικά ένα χιλιόμετρο περίπου από εκεί, στου Νταρίβα. Από την πλευρά της εκεί ήταν ο πατέρας της ο Γιώργης, ο μεγαλύτερος αδελφός της ο Δημήτρης, καθώς και ο γαμπρός της ο Γιώργης Μαλαβάζος. Από την πλευρά του Τάσου εκεί ήταν ο ίδιος αυτοπροσώπως, ο πατέρας του ο Δημήτρης, καθώς και ο θείος του ο Γιώργης Κατσάμπης.  Προξενητής ήταν ο αγροφύλακας του χωριού Αντώνης Κατσάμπης.
 
Παρακάτω ο Αντώνης περιγράφει σε γενικές γραμμές πώς αυτά τα πράγματα συνήθως εξελισσόντουσαν τα παλαιότερα χρόνια στην Καρίτσα. 

Προξενιά και Χαρές

Στην Καρίτσα του χτες όλοι σχεδόν παντρεύονταν με προξενιό εκτός αν «κλέβονταν». Όταν κάποιος ήθελε μια κοπέλα έλεγε σε ένα δικό του να πάει γυρεύοντας στους γονείς της. Έτσι αρχίναγε το κάθε συνοικέσιο με τον προξενητή. Στην δικιά μας τοπική λαλιά όμως το λέμε «συμπέθερο» που φκιάνει το «συμπεθεριό!» Αλλά ήτανε λίγοι αυτοί που ανακατεύονταν στα προξενιά.

Ανακατευόμουνα κι εγώ, κι είχα κατορθώσει να φκιάσω οχτώ. Τελοσπάντων άμα γινότανε το προξενιό ο κάθε γονιός το κουβέντιαζε με τη φαμελιά του. Μετά απαντούσανε στον προξενητή αν είναι δεκτοί και κανονίζανε πλέον που να σμίξουνε για να κουβεντιάσουνε την προίκα. Τότε λοιπόν κανονίζανε τι προίκα θα έδινε η φαμελιά στην κόρη τους. Λέγανε, ας πούμε, «Δίνουμε το λαχίδι Στα Πατήματα που έχει τόσες ελιές μέσα, δίνουμε τρις αυλακιές από τον κήπο Στο Λιτριβειό, δίνουμε και 30 γίδια ή πρόβατα». Βλέπετε τον καιρό εκείνον όλοι ήτανε τσοπάνηδες. Γι αυτό οι γονείς του γαμπρού μπορεί να ζητάγανε και πέντε προβατίνες ακόμα. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται θυμάμαι καλά που χάλασε ένα συνοικέσιο για μια προβατίνα που δε δίνανε παραπάνω. Όλα αυτά γίνονταν μυστικά, κρυφά και μονάχα τη νύχτα.

Έπειτα απ’ αυτό κι αφού μένανε σύμφωνοι, όλοι μαζί ξεκινάγανε και πηγαίνανε στο σπίτι της νύφης. Η νύφη περίμενε με αγωνία να δει τι έγινε; Μια φορά μας είχε τύχει ένα συνοικέσιο που αργήσαμε να τα κανονίσουμε κείνη τη βραδιά κι όταν φτάσαμε στο σπίτι η νύφη το είχε ρίξει στον ύπνο. Εκεί δίνανε τα χέρια και τους εύχονταν να ζήσουν και «η ώρα η καλή». Ο γαμπρός και η νύφη φιλιόνταν. Αυτό ήτανε το πρώτο από δυο μονάχα φιλήματα του νέου ζευγαριού προτού τα στέφανα. Το άλλο ήτανε όταν περνάγανε τα δαχτυλίδια. Απ’ την στιγμή που δίνανε λόγο μέχρι που να γίνει ο γάμος η μάνα της νύφης δεν το κούναγε ρούπι από το σπίτι μην πάει ο γαμπρός και κλέψει κανά φιλί. Άμα ο γαμπρός ήθελε να βγάλει την αρραβωνιαστικιά του έξω θα πήγαινε μαζί τους κι ένας δικός της: αδερφός, αδερφή, ή ακόμα θεία και γιαγιά. Μην κοιτάτε τώρα πού μόλις δώσουνε λόγο παίρνει ο αρραβωνιαστικός την αρραβωνιαστικιά του και όπου θέλουνε πάνε. Κάθονται ένα ή δυο χρόνια αρραβωνιασμένοι, παντρεύονται και μετά από λίγο καιρό χωρίζουνε.

Λοιπών αφού πηγαίνανε στης νύφης το σπίτι και δίνανε τα χέρια η πρώτη τους δουλειά σύμφωνα με πατροπαράδοτο έθιμο του χωριού ήτανε να ρίξουνε μερικές τουφεκιές στον αέρα για να μάθουνε οι χωριανοί ότι κάτι καλό συμβαίνει. Μετά όλη τη νύχτα γλεντάγανε με τραγούδια, χορό, μεζέδες και κρασιά, γνήσια κρασιά όχι σαν τα σημερινά που δεν ξέρουνε τι πίνουνε. Έπειτα κανονίζανε πότε θα γίνουνε τα στέφανα, σε ένα δυο μήνες το πολύ. Κάποια μέρα πριν τα στέφανα αλλάζανε τα δαχτυλίδια.

Η νύφη πλια με τη μάνα της κι άλλες δικές της από τη φαμελιά μαζεύανε τα προικιά - ρούχα, άλλα από αργαλειό κι άλλα κεντητά, μπατανίες, υφαντές βελέντζες, σαζίματα κι άλλα πολλά που χρειάζεται ένα καινούργιο σπιτικό.

Κείνα τα χρόνια ο γάμος ήτανε η πιο μεγάλη χαρά για τις δυο φαμελιές και μια ωραία γιορτή για ολόκληρο το χωριό. Γι αυτό τους γάμους τους λέγανε και «χαρές». Γίνονταν οπωσδήποτε Κυριακή, μέρα γιορτινή και του καθισιού, τις πιο πολλές φορές το καλοκαίρι αφού είχανε σχεδόν τελειώσει όλες οι δουλειές στα χωράφια. Προετοιμασίες για το γάμο αρχίζανε από την προηγούμενη Δευτέρα ή Τρίτη όταν καθαρίζανε και συγυρίζανε τα σπίτια. Την Πέμπτη την ημέρα μαζεύονταν όλες οι γυναίκες για να φκιάσουνε τα προικιά και το βράδυ για να αναπιάνουνε τα προζύμια. Ξεκίναγε από το σπίτι της νύφης αρκετή παρέα και πήγαινε, τραγουδώντας, στη βρύση για να πάρει νερό για να αναπιάσει το προζύμι. Την επόμενη μέρα, την Παρασκευή, ζυμώνανε τα ψωμιά που θέλανε για το γάμο. Ακουγότανε πολλές φορές το τραγούδι τούτο:

«Κοπιάστε να στολίσουμε της νύφης μας την πίτα,
της νύφης μας της ταπεινής και της καμαρωμένης,
που καμαρώνει τις αυγές κι ούλα τα μεσημέρια,
Ούλ’ η βδομάδα ειν’ του γαμπρού κι η Κυριακή της νύφης.»

Το Σάββατο σφάζανε τα σφαχτά, γίδες, κατσίκια και αρνιά. Ένα κατσίκι ή αρνί το ετοιμάζανε, το στολίζανε με λουλούδια και τρία-τέσσερα άτομα το πηγαίνανε στο σπίτι της νύφης. Αυτό το λέγαμε «Το Σεβαστιάτικο». Το Σαββατόβραδο, παραμονή του γάμου, γίνονταν χωριστά τραπέζια, ένα στου γαμπρού κι ένα στης νύφης. Μαζεύονταν οι καλεσμένοι, οι πιο κοντινοί της κάθε φαμελιάς, και γλεντάγανε: τρώγανε πατσές, πίνανε κόκκινα κρασιά και το ρίχνανε στα τραγούδια και τους χορούς.

Την Κυριακή, ημέρα του γάμου, πρωί-πρωί οι μελλόνυμφοι εκκλησιάζονταν στην Ευαγγελίστρια. Μετά την εκκλησιά, το αργότερο μέχρι 12 το μεσημέρι, κουβαλιόνταν τα προικιά, απάνου στα ζα, από το σπίτι της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. Τα ζα, μουλάρια ή άλογα, ήτανε στολισμένα με άσπρα σεντόνια απλωμένα στα σαμάρια και άσπρα μαντίλια δεμένα στα καπίστρια. Στην αυλή της νύφης περιμένανε στοίβα τα προικιά και σύμφωνα με πατροπαράδοτο έθιμο κάποιος δικός της καθότανε πάνω σε ένα από τα μπαούλα κι αν συμπέθερος του γαμπρού δεν τον ασήμωνε δεν το κάνε ρούπι, δεν παίρνανε τα προικιά! Με τη σειρά τους αυτοί που παίρνανε τα προικιά κοιτάζανε να κλέψουνε κάτι, ό,τι και να ήτανε από το σπίτι της νύφης, έστω και ένα ποτηράκι. Τότε ακολουθούσε μια χαρμόσυνη παρέλαση των προικιών από το σπίτι της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. Μπροστά- μπροστά πηγαίνανε τα όργανα που παίζανε γνωστούς σκοπούς και τραγούδια του γάμου. Στους δρόμους που περνάγανε όλοι βγαίνανε έξω να δούνε τα προικιά, να πετάξουνε ρύζι και να πούνε «καλορίζικα».

Μετά το μεσημέρι αρχίζανε να ετοιμάζουνε τη νύφη και το γαμπρό στο σπίτι του καθενού. Στο σπίτι της νύφης μαζευότανε το συμπεθεριό της. Νεαρές φίλες της την ντύνανε και την στολίζανε ενώ η κομμώτρια την χτένιζε και το συμπεθεριό τραγούδαγε συγκινητικά τραγούδια. Στο τέλος-τέλος η μάνα ράντιζε τη νύφη με «ζαχαρόνερο» για να της κάνει τη ζωή γλυκιά.

Την ίδια ώρα στο σπίτι του γαμπρού είχανε φέρει κουρέα να τον κουρέψει και να τον ξυρίσει ενώ παίζανε τα όργανα και το συμπεθεριό του τραγούδαγε. Μετά περνάγανε όλοι, πρώτα-πρώτα οι γονείς και τα αδέρφια και μετά το υπόλοιπο συμπεθεριό για να του δώσουνε τις ευκές τους. Βούταγε ό,τι λεφτό είχε ο καθένας σε ένα πιάτο γιομισμένο με νερό, σταύρωνε το γαμπρό κι άφηνε το λεφτό στο τραπέζι «τυχερά» του κουρέα.

Σε λίγο ξεκίναγε όλο το συμπεθεριό και πηγαίνανε τραγουδώντας για να πάρουνε τη νύφη. Μαζί έρχονταν και τα όργανα: το βιολί, ο βασιλιάς των οργάνων, το λαούτο, το κλαρίνο και το σαντούρι. Το γαμπρό τον περπατάγανε «αγκαζέ» από το ένα χέρι ο κουμπάρος κι από το άλλο κάποιος δικός του: πατέρας, μάνα ή αδερφός.

Στο σπίτι της νύφης προχωράγανε μέσα ο γαμπρός, ο κουμπάρος κι οι δικοί του. Οι υπόλοιποι περιμένανε απ’ όξω, στην αυλή. Στην πόρτα βάζανε στο κεφάλι του γαμπρού μια κουλούρα που ήτανε χαραγμένη σε τέσσερα κομμάτια: ένα να δώσει στην πεθερά που ήτανε μπροστά του και τρία να πετάξει δεξιά, αριστερά και πίσω του. Τυχεροί ήτανε όλοι που πιάνανε κουλούρα. Έπειτα από λίγο γινότανε η μεγάλη παρέλαση που πήγαινε προς την εκκλησιά. Μπροστά-μπροστά ήτανε τα όργανα που παίζανε τραγούδια του γάμου, μετά ερχότανε ο γαμπρός με το συμπεθεριό του. Ακολούθαγε η νύφη και το συμπεθεριό της. Κι αυτή τη φέρνανε «αγκαζέ» από το ένα χέρι ο πατέρας κι από το άλλο αδερφός ή άλλος δικός της. Μπροστά στην πόρτα της Ευαγγελίστριας ο πατέρας έδινε τη νύφη στο γαμπρό και τότε γινότανε το τρίτο φίλημα του νέου ζευγαριού. Ο γαμπρός τότε έπαιρνε τη νύφη αγκαζέ μέσα στην εκκλησιά για να στεφανωθούνε.

Κι έπειτα γινότανε πάλε παρέλαση που πήγαινε στου γαμπρού το σπίτι. Ξανά μπροστά-μπροστά ήτανε τα όργανα. Ακολουθάγανε τα νιογάμπρια με το τον κουμπάρο, μετά έρχονταν οι φαμελιές τους κι όλο το συμπεθεριό. Έξω από το σπίτι δίνανε στη νύφη ένα μικρό παιδάκι σερνικό να του φορέσει ένα σταυρουλάκι για να έχει καλή τύχη κι αυτή να κάνει σερνικά. Στην πόρτα η πεθερά περίμενε τα νιογάμπρια. Εκεί η νύφη σταύρωνε την πόρτα του σπιτιού τρις φορές με ένα κέρμα. Από εκεί πέταγε και την κουλούρα στον κόσμο. Μετά η πεθερά έδινε λουκούμι στην νύφη και στον γαμπρό για να είναι γλυκιά η ζωή τους, κι αμέσως έριχνε ένα άσπρο σεντόνι ή μεταξωτό ύφασμα γύρω στο σβέρκο του γαμπρού και της νύφης και τράβαγε και τους δυο μέσα μαζί. Τράβαγε και τους δυο μαζί για να είναι ολοένα αγαπημένοι και μονοιασμένοι στην ζωή. Κατόπιν αρχίναγε το φαγοπότι για όλους και γινότανε μεγάλο γλέντι που κράταγε πολλές φορές μέχρι τα ξημερώματα. Τη Δευτέρα το μεσημέρι μαζεύονταν κάμποσοι συγγενείς για να γυρίσουνε και να απλώσουνε τα προικιά. Παλιό έθιμο, που δεν ξέρουμε γιατί, ήτανε να βάζουνε ένα νεαρό να σαλτάρει την στοίβα των προικιών από τη μια μεριά στην άλλη.

Από δω και πέρα τα νιογάμπρια, με την ορμήνια και την ευκή ολόκληρης της Καρίτσας να ζήσουνε προκομμένοι και μονοιασμένοι, ήτανε νοικοκυραίοι να φκιάξουνε το σπιτικό τους όπως αυτοί το θέλανε.

Οι επιτυχόντες «Καριτσιώτες» στις Πανελλήνιες το 2014

Αρκετές επιτυχίες σημειώσανε φέτος παιδιά με καταγωγή από την Καρίτσα στις Πανελλήνιες εξετάσεις  για την εισαγωγή τους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Από ό, τι έχουμε πληροφορηθεί, τουλάχιστον πέντε απόγονοι του χωριού που φοίτησαν σε διάφορα λύκεια της χώρας κατά το σχολικό έτος 2013-2014 πέρασαν σε σχολές των Α.Ε.Ι. Εμείς, ως μια παγκόσμια πλέον κοινότητα με τη γενέτειρα Καρίτσα το κοινό μας σημείο αναφοράς, είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι για όλα αυτά τα παιδιά.

Συγχαίρουμε τους εξής επιτυχόντες και τους ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία και καλή τύχη στη ζωή τους.

Ονοματεπώνυμο	Σχολή Επιτυχίας	Ίδρυμα
ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ	ΦΥΣΙΚΗΣ (ΠΑΤΡΑ)	ΠΑΝ. ΠΑΤΡΩΝ
ΚΟΥΤΡΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ	ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ (ΑΘΗΝΑ)	ΕΚΠΑ
ΝΙΚΙΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ	ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ (ΒΟΛΟΣ)	ΠΑΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ	ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (ΚΟΖΑΝΗ)	Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΤΟΥΝΤΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ	ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ (ΣΣΕ) - ΟΠΛΑ	ΑΘΗΝΑ

Ο Κωνσταντίνος Αντωνίου που θα φοιτήσει στο Τμήμα Φυσικής στο Πανεπιστήμιο στην Πάτρα είναι γιος του Μίμη Αντωνίου.

Ο Θεόδωρος Κούτρας ο οποίος θα φοιτήσει στο Τμήμα Γαλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο στην Αθήνα είναι γιος της Κατερίνας Μαλαβάζου, προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Απανταχού Καριτσιωτών.

Η Αγγελική Νίκια η οποία θα φοιτήσει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο Βόλο είναι κόρη της Σωτηρίας Τσαμάλη.
Ο Γρηγόρης Σκαρλάτος ο οποίος θα φοιτήσει στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη είναι γιος της Γιώτας Προφύρη.
Ο Γεώργιος Τούντας που θα εγγραφεί στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα είναι γιος του Παναγιώτη Τούντα