To 1825 απόσπασμα του Ιμπραήμ Πασά ξαπόλησε επιδρομή με σκοπό την εξόντωση και τρομοκράτηση του λακωνικού λαού και καταστροφή της λακωνικής γης. Όπου περνούσαν σκότωναν, έπαιρναν αιχμάλωτους νέους και νέες και έκαιγαν χωριά και καλύβια.
Το πρωί της Παρασκευής 11 του Σεπτέμβρη 1825, μια μέρα πριν καεί το Γεράκι και παραδοθεί στις φλόγες ο Βρονταμάς, τέσσερις μόνο μέρες προτού λάβει χώρα το ολοκαύτωμα στο Παλιομονάστηρο, φοβερή μάχη γίνηκε μεταξύ του Ιμπραήμ και των Κολοκοτρωναίων στο βουνό αντίκρυ στον Αϊ-Γιάννη της Καρίτσας. Η ντόπιοι μέχρι σήμερα λένε ότι αρκετοί χωριανοί τρέξανε να βοηθήσουν τους Κολοκοτρωναίους και έναν Καριτσιώτη νεκρό από τη μάχη τον μεταφέρανε επάνω σε μια σκάλα στο χωριό για να τον κηδέψουν. Λένε ακόμα ότι πολλοί εχθροί σκοτώθηκαν. Από τότε ονόμασαν την βουνοπλαγιά αυτή «Μνήματα» γιατί πιθανόν εκεί οι Μωαμεθανοί έθαψαν τους νεκρούς τους.
Πανικοβλημένοι, οι χωρικοί κρυφτήκανε στο δάσος της Τσούκας, απέναντι από το χωριό. Από κει, την ίδια μέρα το απόγευμα, κοιτάγανε με οργή τις φωτιές και τους καπνούς από τα σπίτια στην Καρίτσα που καίγανε οι εχθροί. Σε λίγο καιγότανε και το δάσος της Τσούκας όλο γύρω τους. Η καριτσιώτικη παράδοση αναφέρει ότι ο Γεωργάκης Τσεμπελής και η γυναίκα του, η Ειρήνη, πιάστηκαν αιχμάλωτοι και σκοτώθηκαν στα χέρια των εχθρών. Στην Τσούκα, λένε ακόμα, οι εχθροί έπιασαν και δύο Τσεμπελίτσες, τις βίασαν και τις σκότωσαν.
Άλλ' όμως επίσημα στοιχεία, που σώζονται μέχρι σήμερα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), παρουσιάζουν μια κάπως διαφορετική, περισσότερο λεπτομερή και αναλυτική εκδοχή. Καταγράφεται ότι ο Γεωργάκης του Κωνσταντή Τσεμπελή, η γυναίκα του Ειρήνη, και η αδερφή του, το μικρό της όνομα αγνοούμενο, ήταν μεταξύ 23 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, αλλά επί το πλείστον γυναίκες και παιδιά, που αναφέρονται να ήταν οι από την Καρίτσα αιχμάλωτοι των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Οι εχθροί τους πήραν, τους πήγαν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Μεσσηνία κι από κει τους φόρτωσαν σε καράβια για να τους στείλουν στα σκλαβοπάζαρα της Μέσης Ανατολής.
Επιπλέον, στοιχεία που πρόσφατα ανακαλύφτηκαν όχι μόνο αντιστοιχούν αλλά επεκτείνουν τις παραπάνω πληροφορίες που έχουμε για τις δύο Τσεμπελίτσες. Διασταυρώνοντας τις πληροφορίες αυτές με τη βάση δεδομένων των Οικογενειακών Δέντρων του Νότιου Πάρνωνα ο Στέλιος Χαγιάς, συντονιστής της γενεαλογικής έρευνας, είναι σε θέση να αποκαλύψει πως οι δύο γυναίκες στην πραγματικότητα ήταν όντως νύφη και κουνιάδα.
Κάτι άλλο που έρχεται στο φως είναι ότι μια τρίτη Τσεμπελίτσα που δεν αναφέρεται στον κατάλογο, η εφτάχρονη Χρυσούλα, κόρη του Γεωργάκη και της Ειρήνης έπεσε κι αυτή στα χέρια των εχθρών. Το κοριτσάκι λένε υπέστη αφόρητα βασανιστήρια αφού οι εχθροί έδεσαν τα τρυφερά χεράκια του με σχοινιά και το σέρνανε πίσω απ’ ένα άλογο. Ευτυχώς η μικρούλα κατόρθωσε κάπως να δραπετεύσει και να αποφύγει τη μοίρα της μητέρας και της θείας της.
Εδώ παρουσιάζουμε τα ονόματα όλων αυτών που συνελήφθησαν στην Καρίτσα, κατά αλφαβητική σειρά, ακριβώς όπως καταγράφονται στους αρχικούς καταλόγους:
1) Γεωργάκης Κων. Τσεμπελή (Δύο παιδιά άρρεν και θήλυ του Κωνσταντή Τζαπολή), 2) Ειρήνη του αυτού (Ειρήνη Γεωργ. Τζεμπελή), 3) Γυνή του Δημητράκη Μαρούδα με την κόρη της 4) Πάναινα Μαρουδού με κορίτσι της (Πάναινα Μαρουδιού , κόρη Παν. Μαρουδιού), 5) Υιός του Γ. Λαγού, 6) Δύο παιδιά του Γ. Μίδη, 7) Ένα παιδί μικρόν του Μητ. Κανέλλη, 8) Μόρφω Γεωργάκη Μήλου, 9) Δύο άρσεν. Παιδιά του Χρ. Πέρδη, 10) Αικατερίνη του ιδίου , 11) Αικατερίνη του Μήτρου Κανέλλη εις σπήλαιον Βρονταμά, 12) Κανέλλα του Γιαννάκη Μητρούδα. 13) Κανέλλα Μήτρου Μπράτη εις Κάστρον Κρεμαστής, 14) Θανάσης Κώστα Σακελλαρίου εiς τον Βελίτα (εδώ πρόκειται για τον συνοικισμό Βελωτά), 15) Χήρα Νικόλαινα Πιλόγαινα (Νiκόλαινα χήρα Πολύγαινα), 16) Διαμάντω του Πουλίτσα από Απιδιάν εις Κάστρο Κρεμαστής, 17) Δύο κορίτσια αυτής .
Είναι σαφές ότι τα παραπάνω ονόματα, εκτός από το Γεωργάκη και τις Τσεμπελίτσες, δεν είναι Καριτσιώτικα, τα περισσότερα μάλιστα μοιάζουν Γερακίτικα. Να μη λησμονείται ότι τα αρχεία της εποχής ήταν ατελή και πολλές φορές συγκεχυμένα. Είναι και αρκετά πιθανό ότι για να ξεφύγουν την επικείμενη επίθεση του Ιμπραήμ μερικοί Γερακίτες ίσως είχαν αναζητήσει καταφύγιο στην Καρίτσα και εκεί αιχμαλωτιστήκαν δια της βίας. Ανεξάρτητα ωστόσο από αυτό, είναι ιερό καθήκον μας να τιμάμε όλους, είτε αυτοί τυχαίνει να είναι καταγραμμένοι σωστά, λανθασμένα ή και καθόλου, είτε είναι από την Καρίτσα ή όχι.
Υστερόγραφο
Οι πληροφορίες σχετικά με το βασανισμό της μικρής Χρυσούλας είναι κάτι που από τότε έχει περάσει από στόμα σε στόμα στην Καρίτσα. Ο Στέλιος Χαγιάς το έμαθε από την αείμνηστη Κατερίνα Ροζακλή (το γένος Μαλαβάζου).
Επιπλέον, πριν δραπετεύσει η Χρυσούλα, οι δυνάμεις του Ιμπραήμ είχαν αιχμάλωτα τέσσερα μέλη από την οικογένεια Τσεμπελή:
Χρυσούλα Τσεμπελή, την ίδια, ηλικίας 7, κόρη του Γεωργίου και Ειρήνης.
Θεία Τσεμπελή, θεία της μικρούλας της οποίας το μικρό όνομα είναι αγνοούμενο
Ειρήνη Τσεμπελή, (πατρικό όνομα δεν είναι γνωστό), σύζυγος του Γεωργάκη και μητέρα της Χρυσούλας. Μετά τη αιχμαλώτισή της οι ντόπιοι αναφέρονται σε αυτήν ως «Η Σκλαβωμένη».
Γεωργάκης Τσεμπελής, σύζυγος της Ειρήνης και πατέρας της Χρυσούλας, είχε κι αυτός αιχμαλωτισθεί μαζί με την αδερφή του, τη γυναίκα και την κόρη. Δεν είναι γνωστό πώς δραπέτευσε ή πώς ξαναήρθε στην Καρίτσα, αλλά είναι γνωστό ότι αργότερα ξαναπαντρεύτηκε και είχε άλλα επτά παιδιά, τρία κορίτσια και τέσσερα αγόρια. Πέθανε ηλικίας 65 ετών, το 1861.
Η Χρυσούλα Τσεμπελή, το κοριτσάκι που διέφυγε, αργότερα παντρεύτηκε το Νικόλαο Αναστασίου Μαλαβάζο, γνωστό και ως Κοντο-Νικόλα, και είχαν τέσσερα παιδιά, όλες κόρες. Στα στερνά της χρόνια ήταν γνωστή ως «Γριά Μου-Μου». Πέθανε, σε ηλικία 95, το 1913. Τα Οικογενειακά Δέντρα του Νότιου Πάρνωνα της αποδίδουν περισσότερους από 150 απογόνους, έως και επτά γενιές. Ο Στέλιος Χαγιάς είναι 5ης γενιάς απόγονος της Χρυσούλας, ενώ ο γράφων, Δημήτρης Κατσάμπης, είναι τρισέγγονος.
Εκτός από τον παραπάνω κατάλογο των αιχμαλώτων, που φέρεται να είναι από την Καρίτσα, υπάρχουν κι άλλοι δύο κατάλογοι αιχμαλώτων από τα γύρω χωριά, ένας από το Γεράκι και ένας από Αλεποχώρι. Και οι δύο παρατίθενται παρακάτω.
Γερακίου
1)Κανέλλα γυνή του Κ. Μήτρου, 2) Κωνσταντίνα Κων. Νηζά, 3) Αρχοντού αδελ. Γ. Σμαδή (Αρχοντού Γ. Αιμάδη), 4) Αντωνία αδελ. Γ. Σμαδή (Αντωνία Γ. Αιμάδη), 5) Κωνσταντής Γεώργ. Ασμάδη, 6) Δημητρούλα Γεωργ. Ασμάδη (Δήμητρα Γ. Αιμάδη), 7) Κανέλλα Νικόλα Γεωργ. Ασμάδη, 7) Κανέλλα Νικόλα Φασμούλη, 8) Αθανάσης Κων. Μονέζη, 9) Πάνος Πέτρου Κανέλλη, 10) Μαρουλίτσα Πέτρου Κανέλλη (Μαρουλίτσα Μήτρου Κανέλλη, χρόνων 1), 11) Παναγιώτα γυνή Δημ. Μαρούτα (χρ. 22), 12) Κανέλλα Θυγάτηρ Δημ. Καρούτα (Κανέλλα Θυγ. Δημητρίου Μαρούτα, χρ. 2), 13) Αικατερίνη γυνή Νικ. Ντούλφα, 14) Μιχάλης Χρίστου Μπάρδη, 15) Παναγιώτης Χρίστου Μπάρδη, 16) Γεωργάκης του Χρίστου Μαρουδιά.
Αλεποχωρίου
1)Κωνσταντίνα του Σταμάτη Κοντού, 2) Ανεψιός αυτής Σταμάτης, 3) Παναγιώτα του ιδίου, 4) Ελένη Μήτρου Κοντού, 5) Παναγιώτα θυγ. Μήτρου Κοντού αδελφή της Ελένης, 6) Θεοδώρα Δημητρίου Κοντού, 7) Αδελφός της, 8) Γεώργης του Αναγ. Τρύφωνα (Γεώργης Αναγνώστη Ρουφάκη, χρ. 9), 9) Θεοδώρα Θυγατέρα του (Θεοδώρα Αναγνώστη Τρύφωνα Ρουφάκη), 10) Κυριακούλα Θυγατέρα του (Κυριακούλα Αναγνώστη Τρύφωνα Ρουφάκη), 11) Λυγερή θυγατέρα του (Λυγερή Αναγνώστη Τρύφωνα Ρουφάκη), 12) Αντώνα του Ζαχαρία, 13) Παιδιά Θηλυκά του Ζαχαρία. Για τους με αυξ. αριθμό 1,2,5,8,9,10,11 και 12 αναφερόμενους στην κατάσταση σημειώνεται ότι «ηχμαλωτίσθησαν εις Νταλιάναν». |
In 1825 forays by detachments led by Imbraim Pasha were intent on annihilating and terrorising Laconian people and destroying their land. They slaughtered, captured young men and women and torched villages and hovels in their path.
On the morning of Friday 11 September 1825, one day before Geraki was burned and Vrontamas was engulfed in flames, only four days before the Holocaust of Paliomonastiro, a fierce battled between Imbraim's troops and Kolokotroni fighters was waged on a peak opposite Agios Giannnis. Many Turks were killed. Since then the locals call that area "Mnimata", (meaning Graves) because the Turks are very likely to have buried their fallen there. It is said that Karitsiotes also joined in that battle. One of their dead was actually carried on a rigged up stretcher back to the village for burial.
Panic-stricken Karitsiotes sought refuge in the thickly wooded forest of Tsouka opposite the village from where that afternoon they watched in horror as Imbraim's forces set their houses alight. Soon the forest around them was also in flames. Karitsa folklore has it that Georgakis Tsempelisand his wife Eirini were captured and killed in enemy hands. It is also said that on Tsouka the Turks captured, raped and in the end also killed two other young women from the Tsempelis family.
However, official records held to this day at the national archives present a slightly different more detailed version. It is recorded that Georgakis Konstanti Tsempelis, his wife Erini, and his sister whose first name remains unknown, were among 23 men, women and children, but mostly women and children, listed to be from Karitsa, who were captured by Imbraim's forces. They were then taken to a prisoner of war camp in Messinia and from there loaded onto ships and transported to the Middle East for the slave trade.
In addition, newly discovered evidence not only matches but also casts further light on the above information that we have about the two Tsempelis women. In crossing checking with the database of the Family Tree South Parnon, the coordinator, Stelios Hagias, is able to reveal the two women were in fact sisters-in-law.
Something else that comes to light is that a third Tsempelis girl, seven-year-old Chrysoula, daughter of Irini and niece of the othe woman also fell into enemy hands. It is said the girl suffered hideous torture, her tender hands bound with rope and dragged behind a horse. Fortunately the little girl somehow managed to escape and avoid the fate of her mother and grandmother.
Here we present the names of all who were captured, purportedly from Karitsa, in alphabetical order, as documented in the original records:
1) Georgákis Kon. Tsempelís (Two children male and female of Konstantís Tzapolís), 2) Eiríni, his wife (Eiríni Georg. Tzempelís), 3) Wife of Dimitrákis Maroúdas with her daughter 4) Pánaina Maroudoú with her daughter (Pánaina Maroudioú , daughter of Pan. Maroudioú), 5) Son of G. Lágos, 6) Two children of G. Mídis, 7) A young child of Mit. Kanéllis, 8) Mórfo Georgáki Mílos, 9) Two male children of Chr. Pérdis, 10) Aikateríni daughter of Chr. Pérdis, 11) Aikateríni Mítrou Kanéllis at cave in Vrontamás, 12) Kanélla Giannáki Mitroúdas. 13) Kanélla Mítrou Brátis at castle of Kremastí, 14) Thanásis Kósta Sakellaríou at Velotá (the settlement of Velotas), 15) Widow Nikólaina Pilógaina (Nikolaina widow of Polygainas), 16) Diamánto Poulítsas from Apidiá at the castle in Kremastí, 17) Two daughters of her daughters .
Clearly the above names, apart from Georgakis and the Tsempelis women, are not of Karitsa origin; indeed they mostly resemble those of Geraki families. It must be remembered that records of the time were often incomplete and inexact. It is also quite possible that to escape the looming Imbraim onslaught some Geraki folk may have sought refuge in Karitsa where to their misfortune they were forcibly captured. That notwithstanding, it is our solemn duty to honour all, be they recorded accurately, inaccurately or at all, be they from Karitsa or not.
Postscript
The detail regarding the torturing of the young Chrysloula is something that has been passed on word of mouth in Karitsa and related to Stelios Chagias by the late Katerina Rozaklis (nee Malavazos).
In addition, before Chrysoula escaped, the Imbraim forces had four members from the Tsempelis family captive:
Chrysoula Tsempelis, herself, aged 7, daughter of Georgakis and Eirini.
Aunt Tsempelis, auntie of the young girl, whose first name is not known.
Eirini Tsempelis (maiden name not known), wife of Georgakis and mother of Chrysoula. After the capture locals referred to her as “Sklavomeni” (the enslaved one).
Georgakis Tsempelis, husband of Eirini and father of Chrysoula had also been taken captive along with his sister, wife and daughter. It is not known how he escaped or how he made his way back to Karitsa, but it is known that he later remarried and had seven more children, three girls and four boys. He died aged 65, in 1861.
Chrysoula Tsempelis, the little girl that escaped, in adult life married Nikolaos Anastasiou Malavazos, also known as Konto-Nikolas, and had four children, all daughters. Late in life she was known as Gria Mou-Mou. She died, aged 95, in 1913. The family Trees of Southern Parnon attribute her with 157 descendants, up to seven generations. Stelios Chagias is a great great great grandson of Chrysoula Tsempelis, while the writer, Dimitris Katsampis, is a great great grandson.
Apart from the above list of captives from Karitsa, there are two additional lists from neighbouring villages Geraki and Alepochori that are reproduced below.
Geraki
1)Kanélla wife of K. Mítros, 2) Konstantína Kon. Nizás, 3) Archontoú sister of G. Smadís (Archontoú G. Aimádis), 4) Antonía sister of G. Smadís (Antonía G. Aimádis), 5) Konstantís Geórg. Asmádis, 6) Dimitroúla Georg. Asmádis (Dímitra G. Aimádis), 7) Kanélla Nikóla Georg. Asmádis, 7) Kanélla Nikóla Fasmoúlis, 8) Athanásis Kon. Monézis, 9) Pános Pétrou Kanéllis, 10) Maroulítsa Pétrou Kanéllis (Maroulítsa Mítrou Kanéllis, aged 1), 11) Panagióta wife of Dim. Maroútas (aged 22), 12) Kanélla daughter of Dim. Karoútas (Kanélla daughter of Dimítrios Maroúta, aged 2), 13) Aikateríni wife of Nik. Ntoúlfas, 14) Michális Chrístou Bárdis, 15) Panagiótis Chrístou Bárdis, 16) Georgákis Chrístou Maroudiás.
Alepochori
1)Konstantína Stamáti Kóntos, 2) her nephew 3) Panagióta Stamáti Kóntos, 4) Eléni Mítrou Kóntos, 5) Panagióta daughter of Mítros Kóntos sister of Eléni, 6) Theodóra Dimitríou Kontoú, 7) a brother of hers, 8) Geórgis Anag. Trýfonas (Geórgis Anagnósti Roufákis, aged 9), 9) Theodóra Anagnósti Trýfona Roufákis), 10) Kyriakoúla Anagnósti Trýfona Roufákis, 11) Lygerí Anagnósti Trýfona Roufákis, 12) Antóna of Zacharía, 13) female children of Zacharía. For folio numbers 1,2,5,8,9,10,11 and 12 referred to in the list it is noted that they were captured at Ntaliánan. |
