Περπατώντας μέσα από την Ιστορία: Η Πεζοπορεία του Δεκαπενταύγουστου από την Καρίτσα στο Μοναστήρι της Έλωνας

 Απόδειξη της πίστης, της αντοχής και της αφοσίωσης των προγόνων μας

Τούτον τον καιρό κάθε χρόνο, από τότε που μπορούμε να θυμηθούμε και από τόσο βαθιά όσο μας πάει η προφορική μας παράδοση, μια ψυχικά ανατονιστική παρακαταθήκη ξεδιπλώνεται στην Καρίτσα καθώς οι μέρες πλησιάζουν το Δεκαπενταύγουστο. Οι πιστοί, όχι μόνο από το χωριό μας αλλά και από τα κοντινά, καθώς και από όλους τους οικισμούς της Κυνουρίας και του Νότιου Πάρνωνα, ξεκινούν μια ευλαβική πεζοπορεία — ένα προσκύνημα που όμορφα συνδυάζει την πίστη, την ενότητα του κόσμου και τη βαθιά σύνδεση με τη φύση. Αυτό το προσκύνημα οδηγεί στο φημισμένο μοναστήρι της Έλωνας, γαντζωμένο πανω σε απόκρημνα βράχια δυο ώρες από το γειτονικό μας χωριό, τον Κοσμά, στην Κυνουρία.

Τις μέρες τούτες, αυτή η παράδοση έχει εξελιχθεί σε απλή οδήγηση με το αυτοκίνητο ή συμβολική πεζοπορία σε ένα μόνο κομμάτι του δρόμου, συνήθως από τον Κοσμά μέχρι της πύλες στο μοναστήρι. Ωστόσο, στο παρελθόν, το προσκύνημα ακολουθούσε μια πολύ διαφορετική διαδρομή και εμπειρία. Μέχρι πριν από περίπου πενήντα χρόνια, η πορεία ξεκινούσε στο σκοτάδι της νύχτας, αναχωρώντας από την Καρίτσα γύρω στις 4:00 το πρωί, πολύ πριν τα ξημερώματα, όταν ο αέρας φαινόταν να αντηχεί με προσμονή καθώς οι πρόγονοί μας περιηγούνταν ένα μονοπάτι που έτρεχε μέσα από τα απόκρημνα βουνά. Αυτή η αποστολή για αυτούς ήταν τόσο μια δοκιμασία σωματικής αντοχής καθώς και βαθιά ψυχική πορεία.

Η πορεία προς το φημισμένο μοναστήρι είχε τη δική της γοητεία καθώς ακολουθούσε τον παμπάλαιο μουλαρόδρομο πάνω στο σκληρό έδαφος από την Καρίτσα μέχρι τον Κοσμά και κατόπιν προς το ίδιο το μοναστήρι. Κάθε βήμα συμβόλιζε το κουράγιο και την αντοχή τους, καθώς κατάφερναν τα πανύψηλα βουνά και διέσχιζαν τα πυκνά ελατοδάση.

Καθώς ο ήλιος ανέβαινε σιγά-σιγά, ζεσταίνοντας τις πλάτες τους και ρίχνοντας φως στο μονοπάτι, οι προσκυνητές προχωρούσαν. Τα βήματα μέσα στο δάσος και το απαλό ψίθυρο των φύλλων τους συνόδευαν σαν πιστοί σύντροφοι. Στο δρόμο, συναντούσαν περισσότερα από τα θαύματα της φύσης. Σημεία αναφοράς με ονόματα όπως Διασέλο, του Σουρμπάνου, Σκάλα, και Λαμπραίικη Στέρνα στόλιζαν τη διαδρομή, δημιουργώντας στιγμές θαυμασμού και περισυλλογής.

Και έτσι, μετά από 10 ώρες περπάτημα μέσα από την καρδιά του δικού τους φυσικού περιβάλλοντος, καθώς οι δείκτες του ρολογιού έφταναν στις 2:00 το μεσημέρι οι προσκυνητές είχαν ολοκληρώσει την πορεία, με τα πρόσωπά τους να αντικατοπτρίζουν ένα μείγμα εξάντλησης και ευφορίας. Είχαν διανύσει όχι μόνο μια φυσική απόσταση, αλλά είχαν εμβαθύνει τη δική τους αφοσίωση και αποφασιστικότητα. Αυτό το προσκύνημα, ένα περίπλοκο κέντημα αρχαίων εθίμων και προσωπικής εσωστρέφειας, αποτελούσε απόδειξη της διαρκούς δύναμης της πίστης και των άρρηκτων δεσμών της κοινότητας.

Το μοναστήρι, τις πύλες του οποίου είχαν μόλις φτάσει και ήταν όλοι έτοιμοι να περάσουν, φαινόταν σαν να κρεμιόταν επικίνδυνα από τον κόκκινο βράχο του απότομου γκρεμού, σαν να κρατιόταν με όλη του τη δύναμη. Η γύρω πανοραμική θέα που κόβει την ανάσα, που αγκαλιάζει τα πανύψηλα απόκρημνα βουνά τριγύρω, προκαλεί πραγματικά δέος. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι το μοναστήρι της Έλωνας ήταν και παραμένει ο πιο ευλαβικός, τιμημένος και ιερός χώρος σε όλη την έκταση του Νότιου Πάρνωνα.

Σύμφωνα με την τοπική προφορική παράδοση, οι απαρχές του μοναστηριού χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα, όταν οι τσοπάνοι πρόγονοί μας νύχτα με τη νύχτα άρχισαν να παρατηρούν ένα φως να τρεμοπαίζει από ένα δυσπρόσιτο σημείο του γκρεμού, ένα καντήλι αναμμένο μπροστά από μια ιερή εικόνα που μετά από τις προσευχές τους σαν από θαύμα κατέβαινε πιο κάτω στο γκρεμό. Κι όταν οι πιο τολμηροί από τους πιστούς κατάφεραν να σκαρφαλώσουν το βράχο, ανακάλυψαν ότι ήταν πράγματι ιερή εικόνα της «Παναγίας Βρεφοκρατούσας».

Με ευλάβεια, πρώτα έφτιαξαν ένα μικρό ξύλινο εκκλησάκι, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε μικρό εκκλησάκι με δύο κελιά για τους μοναχούς. Με τον καιρό και μετά από πολλές δωρεές, το εκκλησάκι εξελίχθηκε σε κάτι σαν τη σημερινή Μονή.

Όσον αφορά τη χαρακτηριστική ονομασία της Μονής, υπάρχουν αρκετές εικασίες: μια ισχυρίζεται ότι το όνομα οφείλεται στο κοντινό σπήλαιο «Ελώνη», άλλη το αποδίδει σε παράγωγο της λέξης «εούνης» από την τοπική τσακώνικη διάλεκτο που σημαίνει «Ελεούσα», και ακόμα άλλη ότι κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας Λάκωνες από το Έλος και τα Ελοχώρια μετακίνησαν μια εικόνα της Παναγίας από τα μέρη τους και την έφεραν στη Μονή, δίνοντάς της έτσι και το όνομα «Παναγία της Έλωνας».

Το μοναστήρι ωστόσο λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και καταστράφηκε πολλές φορές κατά την Οθωμανική περίοδο. Το χτίσιμο του κύριου ναού όπως τον γνωρίζουμε σήμερα μέσα στο κοίλωμα κάτω από το βράχο ξεκίνησε σιγα σιγά από το1809 ενώ το μαρμάρινο καμπαναριό προστέθηκε το 1831. Ο ναός είναι σε ρυθμό θολοσκεπής βασιλικής και έχει τέσσερις εισόδους, δεν έχει αγιογραφίες, ενώ την οροφή του την κατακλύζουν αμέτρητα καντήλια. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι κομψοτέχνημα και οι εικόνες του φέρουν τις χρονολογίες 1798, 1806, 1815. Κεντρικό σημείο του ναού είναι η «θαυματουργή», σύμφωνα με τους πιστούς, εικόνα της Παναγίας στολισμένη με λουλούδια, τάματα και επαργυρωμένη, έτσι ώστε να μην μπορεί να διαπιστωθεί η ηλικία, η τεχνοτροπία και η ταυτότητα του αγιογράφου που την καλλιτέχνησε. Πάντως σύμφωνα με την παράδοση πρόκειται για έργο του Αγίου Λουκά του Ευαγγελιστή.

Το συγκρότημα κελιών, κατοικίες για τις μοναχές αλλά και ησυχαστήρια για τους πιστούς, έχει τρεις ορόφους. Στο μοναστήρι υπάρχουν επίσης δύο μικρά παρεκκλήσια: η Ζωοδόχος Πηγή, καθώς και οι Άγιοι Πάντων.

Σήμερα, αν και οι μακρινές νυχτερινές πορείες μπορεί να έχουν πάρει διαφορετικές μορφές, η Ελώνα παραμένει ένας χώρος συνεχούς προσκυνήματος όλο το χρόνο, με σημαντικές γιορτές στις 15 Αυγούστου, 23 Αυγούστου και 21 Νοεμβρίου. Μέσα από τα κύματα της ταραχής και της νίκης, το μοναστήρι της Ελώνας έχει σταθεί ως φάρος, προσελκύοντας τους πιστούς με την πανοραμική του θέα και τρέφοντας τις ψυχές τους με την ψιθυριστή σοφία της πίστης. Αυτό το προσκύνημα, τόσο από την Καρίτσα όσο και απ' όλη την Κυνουρία και το Νότιο Πάρνωνα, όπου τα βήματα αντηχούν όπως τα βήματα της ιστορίας, επαναβεβαιώνει τη διαρκή δύναμη της πίστης, την ομορφιά των κοινοτικών δεσμών και τη βαθιά ριζωμένη σύνδεση μεταξύ του ανθρώπινου πνεύματος και του θαύματος της φύσης.