Μνήμη, φύση και χωριά στα μονοπάτια του Πάρνωνα

Ένα παράθυρο στον Πάρνωνα και στην κοινή μας κληρονομιά, ανοιχτό σε όλους μέσα από τη σελίδα https://www.facebook.com/Mariskevis, την οποία προτείνουμε με ιδιαίτερη χαρά.

Ένα μικρό, ήρεμο στέκι στο διαδίκτυο, που συνεχώς μεγαλώνει, ενώνει μνήμη, τοπίο και χωριάτικη ζωή με μια ζεστασιά που σε αγγίζει και ανοίγει σε όλους τους κοντοχωριανούς μας ένα παράθυρο στους ρυθμούς του Πάρνωνα και στην κοινή μας κληρονομιά.

Που και που πέφτεις πάνω σε μια γωνιά του ίντερνετ που σε ξαφνιάζει ευχάριστα, ένα μέρος όπου οι αναμνήσεις, η φύση και τα χωριά δένουν όμορφα μεταξύ τους. Μια τέτοια γωνιά είναι η σελίδα στο Facebook «Ο Πάρνωνας και τα Χωριά Του». Αφετηρία της είναι το αρκαδικό χωριό Μαρί και πίσω της βρίσκεται κυρίως ο Σωτήρης Σκεύης, πρόεδρος του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου. Η απήχησή της όμως απλώνεται πολύ πιο πέρα από το ίδιο το Μαρί. Για τους κοντοχωριανούς και τους απογόνους τους που ζουν σκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο, αποτελεί μια ζωντανή γνωριμία με μέρη των οποίων η ιστορία, η φύση και οι ρυθμοί ζωής μοιάζουν τόσο πολύ σε όλη την οροσειρά.

Ένα βουνό που ενώνει δυο κόσμους
Ο Πάρνωνας, η μακριά ράχη που χωρίζει και ταυτόχρονα ενώνει Αρκαδία και Λακωνία, έχει σημαδέψει τον χαρακτήρα και την πορεία των χωριών και από τις δυο πλευρές. Τα πετρόχτιστα χωριά του, απλωμένα σε πεζούλες και τριγυρισμένα από έλατα, πουρνάρια, καστανιές και βελανιδιές, είναι αμέσως οικεία σε όποιον έχει ρίζες από κει. Εκεί η ζωή ακολουθεί ρυθμούς που όλοι οι κοντοχωριανοί αναγνωρίζουμε. Είναι οι δουλειές της εποχής, ο σεβασμός στη γη, οι δεσμοί με τα ζώα και τα χωράφια, και εκείνη η ήσυχη αλλά σταθερή αίσθηση κοινότητας.

Τι ζωντανεύει η σελίδα
Η σελίδα τα αγκαλιάζει όλα αυτά με αγάπη και μεράκι. Μέσα από τη ματιά του Σωτήρη Σκεύη, ο αναγνώστης βλέπει το Μαρί λουσμένο στο φεγγαρόφωτο, λιόδεντρα που στέκουν πάνω από χίλια χρόνια, ξεχασμένα μονοπάτια μέσα στο δάσος που ενώνουν χωριό με χωριό, αλλά και μικρές καθημερινές στιγμές από την Καρίτσα, τον Κοσμά, τον Άγιο Πέτρο και άλλα ορεινά χωριά. Τα κείμενα δεν προσπαθούν να εντυπωσιάσουν με στόμφο. Αντίθετα, μοιάζουν σαν να σε παίρνει ένας δικός σου άνθρωπος από το χέρι και να σου δείχνει τα μέρη που αξίζουν. Το χειμωνιάτικο φως που πέφτει όμορφα πάνω σ’ ένα χωράφι, το καμπαναριό της εκκλησίας που μόλις και φαίνεται μέσα στα κλαδιά, τη στροφή του μονοπατιού που οδηγεί σε παιδικές αναμνήσεις. Με τον καιρό ο Σωτήρης έχει δημιουργήσει ένα ολόκληρο αρχείο από χιλιάδες φωτογραφίες απ’ όλη την περιοχή, εικόνες που ξεχωρίζουν όχι μόνο για το θέμα τους, αλλά και για την ποιότητα, τη σύνθεση και τη διακριτική τους δημιουργικότητα, αποτυπώνοντας με σεβασμό και ευαισθησία το τοπίο, τους ανθρώπους και τον ρυθμό ζωής του Πάρνωνα.

Γιατί έχει σημασία για τους κοντοχωριανούς όπου κι αν βρίσκονται
Για τους κοντοχωριανούς της ξενιτιάς, η σελίδα έχει μια ιδιαίτερη γλύκα. Οι εικόνες και οι μικρές ιστορίες της ξυπνούν έναν κόσμο που είναι ταυτόχρονα γνώριμος και καινούργιος. Τα πέτρινα σπίτια, τα στενά δρομάκια και τα μοναστήρια του βουνού θυμίζουν τις εικόνες με τις οποίες μεγαλώσαμε, ενώ τα χωριά του Πάρνωνα μάς προσφέρουν μια γειτονική, συγγενική ματιά. Για τις νεότερες γενιές στο εξωτερικό, που ίσως γνωρίζουν τον Πάρνωνα κυρίως από διηγήσεις ή σύντομα ταξίδια, η σελίδα γίνεται μια ήρεμη πόρτα που ανοίγει στο ευρύτερο τοπίο και στον τρόπο ζωής του τόπου των προγόνων.

Ακόμη και όσοι μένουν μόνιμα στα μέρη μας μπορούν να βρουν στη σελίδα μια αναπάντεχη χαρά. Υπενθυμίζει πως ο τόπος δεν είναι μόνο τα γνωστά αρχαία και οι παραλίες, αλλά κρύβει κι έναν πιο ήσυχο πλούτο. Αιωνόβιοι ελαιώνες, παλιά καλντερίμια φτιαγμένα από τα βήματα βοσκών και οδοιπόρων, μικροί οικισμοί όπου ο χρόνος μοιάζει να κρατά την ανάσα του. Δεν χτίζεται εδώ μια εικόνα για τουρισμό. Αντίθετα, ζωντανεύει η πιο προσωπική ιστορία ενός τόπου που έχει ζήσει, έχει καλλιεργηθεί και έχει αγαπηθεί.

Ένα ψηφιακό καφενείο για την ομογένεια
Σε μια εποχή που η παράδοση συχνά καταντά ένα γρήγορο σύνθημα, ο «Πάρνωνας και τα Χωριά Του» προσφέρει κάτι πιο αργό και πιο τίμιο. Μοιάζει με ένα ψηφιακό καφενείο όπου μπορείς να σταθείς, να συλλογιστείς και να αναγνωρίσεις τους δεσμούς που ενώνουν τα χωριά μας πέρα από τον χρόνο και τις αποστάσεις. Για τους κοντοχωριανούς και τις οικογένειές τους, στην Καρίτσα, στην Αδελαΐδα, στη Μελβούρνη ή όπου αλλού τους έβγαλε η μοίρα, η σελίδα αξίζει μια επίσκεψη. Θυμίζει πως τα βουνά και τα χωριά της ιδιαίτερης πατρίδας μας μιλούν ακόμη καθαρά, αρκεί να έχουμε την καρδιά ανοιχτή για να τα ακούσουμε.

Η Ζωγραφική του Κώστα Γιαννακούρα: «Η Σύλληψη του Ήλιου»

«Το σημερινό έργο δεν απλώς απεικονίζει τον ήλιο, τον συλλαμβάνει.» 

Ο Κώστας Γιαννακούρας υπηρέτησε το χωριό μας για τέσσερα αξέχαστα χρόνια τη δεκαετία του 1970, αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στη μνήμη όλων μας. Ήταν ένας δάσκαλος που εκτίμησε πραγματικά τον τόπο, αγάπησε τα παιδιά σαν δικά του και αφιερώθηκε με την ψυχή του στο μέλλον τους.

Με τη ζεστασιά, την ευαισθησία και το όραμά του, καλλιέργησε τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των μαθητών, δίνοντάς τους χώρο να εκφραστούν και να αναδείξουν τα χαρίσματά τους. Δημιούργησε ένα σχολικό περιβάλλον γεμάτο έμπνευση και χαρά, όπου η αυτοπεποίθηση και η έκφραση άνθιζαν αβίαστα.

Η παρουσία του στο χωριό υπήρξε πολύτιμη, ένα ζωντανό παράδειγμα της δύναμης που έχει ένας δάσκαλος να αγγίζει ζωές και να αφήνει πίσω του έργο ουσίας.

Σήμερα, ο Κώστας απολαμβάνει τη συνταξιοδότησή του και τα Καριτσιώτικα Νέα έχουν τη χαρά και την τιμή να παρουσιάζουν στιγμές από την καλλιτεχνική του πορεία, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τους πίνακές του.

Στο σημερινό μας αφιέρωμα φιλοξενούμε το πιο πρόσφατο έργο του — ακόμη χωρίς τίτλο, αν και μπορούμε, με αγάπη, να το ονομάσουμε «Η Σύλληψη του Ήλιου» — ζωγραφισμένο με ακρυλικά χρώματα.

Απολαύστε το.

Ακολουθεί και η δική μας επιλογή από μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά και αξιόλογα έργα του Κώστα, που δημιούργησε με αγάπη και έμπνευση, από τότε μέχρι σήμερα.

Το Κάστρο του Γερακίου: Ένας Βυζαντινός Θησαυρός στους Πρόποδες του Πάρνωνα

Εκεί όπου ο μύθος συναντά τη μεσαιωνική πέτρα και η ιστορία ξετυλίγει αιώνες μέσα σε λίγα βήματα.

Στους νότιους πρόποδες του Πάρνωνα, το Κάστρο του Γερακίου υψώνεται σαν ένα ζωντανό υπαίθριο μουσείο. Φραγκικό στην απαρχή του, βυζαντινό στη δόξα του και γεμάτο θρύλους στην ψυχή του, συνεχίζει να μαγεύει τον επισκέπτη με τις εκκλησίες του, τα στενά του σοκάκια και το μοναδικό του τοπίο.

Ιστορική Αναδρομή

Η Φραγκική Ίδρυση – 1209

Το 1209, ο Γάλλος βαρόνος Γκυ ντε Νιβελέ έχτισε το κάστρο πάνω στον βράχο της αρχαίας μυκηναϊκής πόλης Γερόνθης. Στόχος του ήταν να ελέγχει αποτελεσματικά το προτεκτοράτο του, μέσα στην ήδη διαιρεμένη από τους Φράγκους Πελοπόννησο.
Το κάστρο αποτελούσε ενδιάμεσο σταθμό ανάμεσα στον Μυστρά και τη Μονεμβασιά, εξυπηρετώντας ένα εντυπωσιακό σύστημα επικοινωνίας με φωτιές και καπνούς που ειδοποιούσε σε περίπτωση εισβολής.

Επιστροφή στους Βυζαντινούς – 1262

Μετά τη μάχη της Πελαγονίας (1259) και την αιχμαλωσία του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου, το κάστρο του Γερακίου παραδόθηκε στους Βυζαντινούς ως μέρος της συμφωνίας απελευθέρωσής του.
Ακολούθησε περίοδος εντυπωσιακής ακμής: οικοδομήθηκαν εκκλησίες, αναπτύχθηκε ο οικισμός και η περιοχή γνώρισε σπάνια άνθηση.

Τουρκοκρατία και Ενετοκρατία

Το 1463 το Γεράκι πέρασε στους Τούρκους, το 1469 στους Ενετούς και το 1568 επέστρεψε οριστικά στην Οθωμανική κυριαρχία. Αυτές οι διαδοχικές κατακτήσεις άφησαν τα σημάδια τους στην αρχιτεκτονική και στην ιστορική ταυτότητα του τόπου.

Το Κάστρο ως Υπαίθριο Βυζαντινό Μουσείο

Σήμερα, το κάστρο λειτουργεί ως ένα μοναδικό υπαίθριο μουσείο. Σκορπισμένες στις πλαγιές του λόφου σώζονται δέκα εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 11ο έως τον 15ο αιώνα, καθώς και ακόμη είκοσι εκτός του κυρίως συμπλέγματος. Πρόκειται για έναν πραγματικό θησαυρό βυζαντινής τέχνης και λατρευτικής αρχιτεκτονικής.

Σημαντικά Μνημεία

• Άγιος Γεώργιος (11ος αι.)
  Με εμφανή φραγκικά στοιχεία και ένα εντυπωσιακό μαρμάρινο τέμπλο, φιλοξενεί την Παναγία «αριστεροκράτησα».

• Αγία Παρασκευή
  Σταυρεπίστεγη με τοιχογραφίες του 13ου αιώνα σε τρία επίπεδα· πραγματικό στολίδι.

• Άγιος Σώζων & Άγιος Αθανάσιος
  Δύο από τα πιο αναγνωρίσιμα και καλοδιατηρημένα μνημεία του συγκροτήματος.

• Ζωοδόχος Πηγή
  Ξεχωρίζει για τις τοιχογραφίες με έντονο λευκό χρώμα – από τις ωραιότερες του κάστρου.

• Ταξιάρχες
  Με τη σπάνια τοιχογραφία της πτώσης της Ιεριχώ από τον Ιησού του Ναυή, στη δεύτερη κορυφή του κάστρου.

• Άγιος Δημήτριος, Αγία Θεοφάνεια, Προφήτης Ηλίας
  Αποτελούν επίσης σπουδαία δείγματα της βυζαντινής τέχνης της περιοχής.

Πώς πήρε το όνομά του το Γεράκι; Τρεις Εκδοχές

1. Από το πουλί “γεράκι” – το δυνατό και ανεξάρτητο αρπακτικό, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση.

2. Από την αρχαία Γερόνθη – πιθανή γλωσσική παράφραση του ονόματος της μυκηναϊκής πόλης.

3. Από την Ιεριχώ – μια νεότερη θεωρία που συνδέει το όνομα με την ισχυρή χριστιανική παράδοση και ιστορικές παραλληλίες.

Το Γεράκι Σήμερα

Το σύγχρονο Γεράκι αριθμεί περίπου 1.400 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παρά τη μακραίωνη ιστορία του, παραμένει ένα ζωντανό, αυθεντικό χωριό.
Τα στενά σοκάκια, τα πέτρινα αρχοντικά, οι θολωτές πύλες και τα ερειπωμένα εκκλησάκια δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που ταξιδεύει τον επισκέπτη κατευθείαν στον Μεσαίωνα.

Ένας τόπος όπου το παρελθόν ανασαίνει

Το μεσαιωνικό κάστρο, το πέτρινο τοπίο, οι βυζαντινές τοιχογραφίες και ο επιβλητικός Ταΰγετος συνθέτουν έναν μοναδικό φυσικό και αρχιτεκτονικό παράδεισο. Το Γεράκι δεν είναι απλώς μια στάση – είναι εμπειρία, μνήμη, και επαφή με τις ρίζες της λακωνικής ιστορίας.

Κείμενο: Ηλίας Χριστέας

Αλιευμένο από το Facebook

Roots of Resilience

 
Upon the slopes where Kalogeros gleams,

An ancient olive stirs from long-lost dreams.

Its trunk of years, three thousand, three hundred strong,

Has witnessed village life and centuries long.

From Castle Geraki, it stands in quiet might,

A guardian of the valley, steadfast in light.

But summer came in twenty-twenty’s heat,

And flames engulfed its branches, roots, and seat.

The villagers watched, hearts heavy with pain,

As smoke and ash lay down a blackened chain.

They thought it lost, their symbol of the past,

A history burned, perhaps to never last.

Yet deep within the scorched and fractured core,

A hidden spark of life began to soar.

Through Mother Nature’s unseen, gentle hand,

Green shoots appeared to bless the ravaged land.

A crown of hope atop the wounded tree,

A living emblem of resilience to see.

The leaves once gone, now shimmered fresh and bright,

A green embrace restoring lost delight.

The villagers came, their eyes wide with awe,

They whispered thanks for life’s unbroken law.

And if the earth gives second chances still,

What will we do to honour nature’s will?

Who will record this miracle so rare,

A photograph to show that life repairs?

To every Karitsiotis across the seas,

The image speaks of hope, of roots, of trees.

For even from the darkest, ash-strewn ground,

Life rises up, renewed, profound.

The olive stands, a lesson to impart,

That patience, care, and nature heal the heart.

So may we learn, while watching leaves unfurl,

To guard our heritage, this precious world.

Το Βοηθητικό Χέρι της Μάνας Φύσης Ξαναζωντανεύει την Ελιά των 3.300 Ετών στην Καρίτσα

«Στην καρδιά ενός πληγωμένου τοπίου, το χέρι της Μάνας Φύσης γράφει την πιο απίστευτη συνέχεια: εκεί όπου όλα έμοιαζαν νεκρά, η ζωή ξαναγίνεται πράσινο στεφάνι.»

Στην Καρίτσα, στα βάθη των πλαγιών του Καλόγερου, στα χωράφια της Ζάβραινας, εκεί όπου μέχρι πέντε χρόνια πριν η υπεραιωνόβια ελιά περήφανα κοίταζε ψηλά το αγέρωχο κάστρο, το δέντρο-σύμβολο του χωριού μοιάζει να γράφει ένα απίστευτο καινούργιο κεφάλαιο στην ιστορία του. Τριάντα τρεις αιώνες πίσω του και κορμό δεκατριών μέτρων και κάτι, κι όλοι πίστεψαν πως μετά τη φωτιά του Αυγούστου του 2020 είχε χαθεί για πάντα. Μα να που, σαν να μιλάει η ίδια η φύση, θαύμα ξαναζωντανεύει, ίσως να αναζωογονείται χάρη στο αόρατο χέρι της Μάνας Φύσης

Ένα μνημείο αιώνων στις φλόγες

Το καλοκαίρι του 2020, φλόγες τύλιξαν το ιστορικό δέντρο, καταστρέφοντας το φύλλωμα και καίγοντας βαθιά τον κορμό του. Οι χωριανοί ένιωσαν να χάνεται ένα κομμάτι της ιστορίας τους. Το δέντρο που είχε αντέξει τρεις χιλιετίες φαινόταν πλέον νεκρό, θαμμένο κάτω από τις στάχτες και τη σιωπή.

Η αθέατη μάχη για ζωή

Κι όμως, παρά τη φαινομενική καταστροφή, η ελιά δεν παραδόθηκε. Βαθιά μέσα στον μαυρισμένο κορμό της, μια σπίθα ζωής επέμεινε να υπάρχει. Σιγά-σιγά, σχεδόν διστακτικά, άρχισε να εμφανίζει πράσινα βλαστάρια, η φύση έδειξε ότι δεν είχε πει ακόμη την τελευταία της λέξη.

Η αναγέννηση γίνεται ορατή

Σήμερα, οι πρώτες ενδείξεις της αναγέννησης προκαλούν ενθουσιασμό και δέος. Το νέο φύλλωμα απλώνεται ξανά πάνω από τις πληγές του κορμού, σαν πράσινο στεφάνι ελπίδας. Εκεί που πριν υπήρχε μόνο κάρβουνο, τώρα εκτείνεται ξανά ζωή, επίμονη και δυνατή. Το θαύμα μοιάζει να παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια των χωριανών.

Ένα ζωντανό μάθημα αντοχής και μνήμης

Η ανάκαμψη της ελιάς δεν είναι μόνο μια οικολογική ή αισθητική επιτυχία. Μας θυμίζει ότι οι ρίζες μας, είτε ανήκουν στη χλωρίδα, στην πανίδα ή στον άνθρωπο, κρατούν ιστορίες αιώνων· ότι η φύση επιμένει· και ότι ορισμένα μνημεία του τόπου αντιστέκονται στην απώλεια, ακόμη κι όταν όλα δείχνουν χαμένα.

Πώς θα απαθανατίσουμε και πώς θα διαφυλάξουμε αυτό το θαύμα;

Το πιο συγκινητικό κομμάτι της ιστορίας μένει τώρα: κάποιος θα σταθεί μπροστά στο αρχαίο δέντρο, θα σηκώσει μια φωτογραφική μηχανή και θα καταγράψει την αναγέννησή του. Η εικόνα θα ταξιδέψει σε όλους τους Καριτσιώτες ανά τον κόσμο, σε όσους νοσταλγούν τον τόπο τους, σε όσους θυμούνται τις ρίζες τους, σε όσους συνεχίζουν να πιστεύουν στο μέλλον.

Αυτή η φωτογραφία δεν θα είναι απλώς ντοκουμέντο. Θα είναι μια σιωπηλή υπενθύμιση ότι ακόμη κι από το πιο σκοτεινό, καμένο χώμα, η ζωή βρίσκει τον τρόπο να ξανασηκώνεται, να πρασινίζει και να συνεχίζει. Και αν η φύση, όπως πάντα, προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία, το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι το εξής: τι θα κάνουμε εμείς οι χωριανοί, οι άνθρωποι για να την τιμήσουμε και να την προστατεύσουμε;